​Η απόπειρα καταγραφής και αποτίμησης της Ευρωπαϊκής παρουσίας της Εθνικής ομάδας Ανδρών, προέκυψε από μια συνειδητή επιλογή και ανάγκη: τη στοιχειοθέτηση και ανάδειξη των χαρακτηριστικών της αγωνιστικής της εικόνας, ως την ελάχιστη υποχρέωση ενός ανθρώπου που εργάστηκε και υπηρέτησε από θέση ευθύνης το Εθνικό μας συγκρότημα. Η παρούσα αναφορά δεν περιέχει και δεν υποκρύπτει την παραμικρή διάθεση μεμψιμοιρίας και απόδοσης ευθυνών, αυτή άλλωστε, ανήκει στη διακριτική ευχέρεια και θεσμική ευθύνη άλλων.

Είναι όμως σημαντικό να αξιολογηθεί, πως η δεύτερη συνεχής παρουσία στα τελικά του Ευρωπαϊκού πρωταθλήματος (που προέκυψε από την αύξηση των ομάδων που συμμετέχουν), δεν αποτέλεσε μόνο μια χαμένη ευκαιρία, αλλά έφερε και τη χειρότερη θέση τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη για την ομάδα μας (22η, https://www.cev.eu/national-team/archive/). Για αυτό είναι χρήσιμη σε αυτές τις συνθήκες η σκιαγράφηση και η περιγραφή των σταθερών εκείνων που θα αποτελέσουν παρακαταθήκη για το παρόν και το μέλλον του Ελληνικού βόλεϊ.
 
Μετά την ολοκλήρωση του EuroVolley 2021 η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πετοσφαίρισης (C.E.V.) δημοσίευσε τα δεδομένα αγωνιστικής απόδοσης των 24 εθνικών ομάδων (https://eurovolley.cev.eu/en/men-2021/matches/#team-stats). Tα δεδομένα της αγωνιστικής απόδοσης σχετιζόμενα με την τελική κατάταξη (Ranking) των ομάδων (https://eurovolley.cev.eu/en/men-2021/matches/#final-standing) μπορούν να δώσουν μία αντιπροσωπευτική εικόνα της απόδοσής τους. Επίσης, μπορούν να δώσουν επιπλέον στοιχεία, όπως σε ποιες αγωνιστικές παραμέτρους υπερείχαν οι ομάδες που διακρίθηκαν και ποιο μοντέλο παιχνιδιού θα πρέπει να ακολουθήσουν όσες χώρες σκοπεύουν να αναπτυχθούν αγωνιστικά και να διακριθούν στις επόμενες διοργανώσεις.
 
Για τη διευκόλυνση του αναγνώστη, τμήμα αυτών των δεδομένων παρουσιάζεται οπτικοποιημένο σε οκτώ (8) γραφήματα, με σχόλια για κάθε αγωνιστική παράμετρο και για την Ελληνική ομάδα (GRE), σε σχέση με την τελική κατάταξη (1-24) των ομάδων. Οι δείκτες που παρουσιάζονται είναι όσοι περιλαμβάνονται ή προκύπτουν άμεσα από τα επίσημα συγκεντρωτικά δεδομένα απόδοσης των ομάδων, όπως δημοσιεύονται από την C.E.V.
            
Να σημειωθεί ότι σε κάθε γράφημα, η κλίση της διαγώνιας γραμμής χαρακτηρίζει τη σχέση μεταξύ των δύο παραμέτρων. Όσο μεγαλύτερη κλίση της γραμμής, τόσο εντονότερη η σχέση (θετική ή αρνητική) μεταξύ της θέσης κατάταξης (στον οριζόντιο άξονα) και των δεικτών απόδοσης (στον κάθετο άξονα). Επίσης, με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα και την οπτικοποίησή τους μπορεί να υπάρξει και περαιτέρω εξειδικευμένη συμπερασματολογία που δεν είναι στις προτεραιότητες της παρούσας ανάλυσης.

 Π1.  Πόντοι στη φάση side-out προς το σύνολο των πόντων
Στο Γράφημα 1 παρουσιάζεται το ποσοστό των πόντων που κέρδισε κάθε ομάδα στη φάση του side out (όταν σέρβιρε η αντίπαλη ομάδα). Nα διευκρινισθεί ότι oι πόντοι κάθε ομάδας στο παραπάνω στατιστικό είναι οι πόντοι που η ομάδα κέρδισε και δεν περιλαμβάνονται oι πόντοι που έχασαν από αβίαστα λάθη οι εκάστοτε αντίπαλοι της. Από την επισκόπηση του γραφήματος προκύπτει ότι όσο λιγότερους πόντους στο side out κατακτούσε μία ομάδα σε τόσο υψηλότερη θέση τερμάτισε στη διοργάνωση.
 Χαρακτηριστικά, η ελληνική ομάδα (GRE) κατέκτησε το 70% των πόντων της από τη φάση side out, ενώ η πρώτη Ιταλία (ΙΤΑ) μόνο το 55% των συνολικών πόντων της.


2. Πόντοι στο side out προς το σύνολο των υποδοχών της ομάδας         
Η αποτελεσματικότητα στη φάση side out για την GRE (53%) ήταν καλύτερη συγκριτικά με τις ομάδες που τερμάτισαν κάτω από τη 12η θέση. Εξαίρεση αποτελεί το Βέλγιο (BEL) όπου ενώ έπαιρνε πόντους, όπως και η GRE, κυρίως από τη φάση side out (70%), εντούτοις είχε υψηλότερη αποτελεσματικότητα (56%) από την GRE. Παρόλα αυτά, οι δύο ομάδες (GRE & BEL), όντας στον ίδιο όμιλο και  παρά την υψηλή αποτελεσματικότητά τους στη φάση side out, τερμάτισαν στις τελευταίες θέσεις και  αποκλείστηκαν από τη συνέχεια της διοργάνωσης. Nα διευκρινισθεί ότι η αποτελεσματικότητα στη φάση side out είναι προς το σύνολο των υποδοχών που πραγματοποίησε η ομάδα και δεν συμπεριλαμβάνονται τα χαμένα σερβίς της εκάστοτε αντιπάλου.
 
 
3.  Πόντοι στη φάση break point προς το σύνολο των πόντων             Αντίθετα, όπως φαίνεται στο Γράφημα 3 η GRE κατέκτησε το 29% των πόντων της στη φάση του break point (όταν σέρβιρε), ενώ η πρώτη Ιταλία κατέκτησε το 45% των πόντων της. Αυτό είναι φυσιολογικό, καθώς αποτελεί ιδιαιτερότητα του βόλεϊ, για να κερδίσει μία ομάδα ένα σετ πρέπει να σερβίρει (επομένως και να παίξει τη φάση break point) το λιγότερο δύο φορές παραπάνω από την αντίπαλό της.
             Συνεπώς, η εντύπωση που υπάρχει σε ανθρώπους του αθλήματος, ότι η φάση side out και όσα συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της (υποδοχή σερβίς, πάσα για επίθεση, επίθεση) είναι σημαντικά για την κατάκτηση της νίκης δεν είναι πλήρης. Η φάση side out είναι σημαντική για τη διεκδίκηση της νίκης. Για την επίτευξη της νίκης η φάση break point είναι σημαντική.
 

4.  Πόντοι στο break point προς το σύνολο των σερβίς της ομάδας             Ανησυχητικό για την GRE είναι ότι σε αυτό το σημαντικό στοιχείο είχε τη χειρότερη απόδοση (21%) από όλες τις ομάδες του τουρνουά ακόμα και από ομάδες όπως η Βόρεια Μακεδονία (MKD, 22%) και το Μαυροβούνιο (ΜΝΕ, 22%) που δεν πήραν βαθμό και σετ αντίστοιχα, σε όλη τη διοργάνωση. Το 21% των κερδισμένων πόντων (1 στις 5 φάσεις) στο σύνολο των φάσεων που έπαιξε η ομάδα στο break point (Γράφημα 4) είναι ιδιαίτερα χαμηλό και πρέπει να προβληματίσει τους ιθύνοντες.

 
5.  Αποτελεσματικότητα Σερβίς (άσσοι/ανά σετ)     
Αντίστοιχα δεδομένα υπάρχουν για τις βασικές δεξιότητες του παιχνιδιού (σερβίς, υποδοχή σερβίς, επίθεση, μπλοκ). Χαρακτηριστικά στους πόντους που κέρδισαν από σέρβις (Γράφημα 5) οι ομάδες ανά σετ, τρεις ομάδες του ομίλου μας είχαν χαμηλές επιδόσεις (GRE-BEL-POR), έχοντας λιγότερο από 1 άσσο/ανά σετ. Η επίδοση της  GRE (0,81 άσσους/σετ) ήταν καλύτερη μόνο από δύο ομάδες, Σλοβακία (SVK) και ΜΝΕ. Αντίστοιχα χαμηλά βρισκόταν η GRE και σε άλλους δείκτες που αφορούν το σέρβις (αναλογία άσσων, αναλογία λαθών, άσσοι/χαμένα).



6.  Αποτελεσματικότητα υποδοχής σερβίς [(επιτυχημένες + καλές υποδοχές)-(μέτριες + αρνητικές+ λάθος υποδοχές)/σύνολο υποδοχών].
Αντίθετα με το σερβίς, η απόδοση της GRE στην υποδοχή σερβίς ήταν καλή (17%) καθώς ήταν μέσα στις 12 καλύτερες ομάδες της διοργάνωσης (Γράφημα 6). Όμως, από την επισκόπηση του γραφήματος και από την κλίση της γραμμής μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η ποιότητα της υποδοχής του σέρβις δεν σχετιζόταν υψηλά με την κατάταξη των ομάδων. Με απλά λόγια, μία ομάδα για να διακριθεί δεν είναι απαραίτητο να είναι ποιοτική στην υποδοχή σερβίς. Υπάρχουν άλλα στοιχεία της υποδοχής, όπως η αποφυγή άμεσων πόντων, που είναι σημαντικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι πολλές ομάδες (SRB, GER, NED, UKR, RUS, TUR, FIN, LAT, BEL, SVK) ήταν χειρότερες από την GRE στην απόδοση της υποδοχής σέρβις αλλά τερμάτισαν σε υψηλότερη θέση.
 

7.  Αποτελεσματικότητα Επίθεσης  [επιτυχημένες επιθέσεις-(μπλοκαρισμένες + λάθος επιθέσεις)/σύνολο επιθέσεων] 
Καλή ήταν η απόδοση της GRE στην επίθεση (31%) όπως παρουσιάζεται στο Γράφημα 7. Να σημειωθεί ότι τα συγκεκριμένα στατιστικά αναφέρονται σε όλες τις επιθέσεις χωρίς να τις διαχωρίζουν σε επιθέσεις μετά από υποδοχή και μετά από άμυνα. H επίθεση είναι η δεξιότητα επίτευξης των περισσότερων πόντων σε ένα παιχνίδι για κάθε ομάδα. Σε συνδυασμό με την ποσοστιαία υψηλή συγκομιδή πόντων (βλ. γράφημα 1) και την ικανοποιητική αποτελεσματικότητα (βλ. Γράφημα 2) στη φάση side out για την GRE οδηγούν στην εκτίμηση ότι η καλή απόδοση την επίθεση για την GRE οφείλεται κυρίως στην απόδοση της επίθεσης μετά από υποδοχή. Αυτό θα μπορέσουν να το επιβεβαιώσουν ή όχι λεπτομερέστερα δεδομένα εφόσον υπάρξουν και αξιολογηθούν.


8.  Αποτελεσματικότητα μπλοκ (πόντοι μπλοκ/ανά σετ)
​Χαμηλές, συγκριτικά με αυτές των ανταγωνιστών, ήταν οι επιδόσεις της Ελληνικής ομάδας στο μπλοκ, με μόλις 1,4 πόντο από μπλοκ ανά σετ (Γράφημα 8). Να επισημανθεί εδώ ότι το μπλοκ δεν είναι μόνο μία δεξιότητα σκοραρίσματος (scoring skill), αλλά και ένας τρόπος να οδηγηθεί η αντίπαλη ομάδα σε λάθη στην επίθεση. Το αδύναμο μπλοκ, συνήθως, επιτρέπει στον αντίπαλο να αποφύγει τα αβίαστα λάθη στην επίθεση.

9.  Ο κόσμος στα μέτρα μας
9. Ο κόσμος στα μέτρα μας
Στο Ανδρικό Βόλεϊ η απόσταση ανάμεσα στην καλή εμφάνιση, στη μαχητικότητα και στην αθλητική επιτυχία είναι μεγάλη. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της ύπαρξης δύο φάσεων στη δομή του παιχνιδιού, με εντελώς διαφορετικές πιθανότητες επιτυχίας. Στη φάση side out, όπου όλες οι ομάδες είναι καλές, έχοντας υψηλά ποσοστά επιτυχίας, και στη φάση break point όπου καλές είναι μόνο οι επιτυχημένες (βλ. γράφημα 3 και 4). Οι ομάδες που στηρίζονται σε δεξιότητες που αναφέρονται μόνο στη μία φάση του παιχνιδιού (side out) δεν θα έχουν τη δυνατότητα να αναπτυχθούν. Θα πρέπει να αναπτύξουν δεξιότητες που υπάρχουν στη φάση break point και να τις υποστηρίξουν με αθλητές αντίστοιχων ικανοτήτων και σωματικών προσόντων.
 
Για την Εθνική Ανδρών, οι καλές εμφανίσεις με τις ανώτερες ομάδες (SRB, POL) πραγματοποιήθηκαν κυρίως λόγω της έλλειψης αγωνιστικού διακυβεύματος, αφού δεν είχαμε τίποτα να χάσουμε, και της εμφανούς υποτίμησης από τους αντιπάλους (αγωνίστηκαν με μη βασικούς παίκτες). Με τις θεωρητικά ισοδύναμες ομάδες του ομίλου (UKR, BEL, POR) η μία νίκη που θα έδινε ελπίδες ακόμα και για πρόκριση δεν διεκδικήθηκε ουσιαστικά.

Η χωρίς αθλητική λογική, βιαστική ανανέωση που πραγματοποιήθηκε ήταν η αιτία που φουρνιές αθλητών που διακρίθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο (γεννημένοι 1989-90, συμμετοχή στο Παγκόσμιο Εφήβων 2008 και γεννημένοι 1993-94, συμμετοχή σε Παγκόσμιο Παίδων 2012) δεν κορύφωσαν την παρουσία τους με προσπάθεια για μία ουσιαστική διάκριση (πρόκριση στους 16, με ευνοϊκούς όρους πρόκρισης στους 8). Έτσι, η αθλητική ωρίμανση μίας φουρνιάς πολύ αξιόλογων αθλητών δεν έτυχε της κατάλληλης υποστήριξης. Η πρωθύστερη ανανέωση, εκτός των άλλων, δημιουργεί  νοοτροπία πρόωρης αποχώρησης των αθλητών από τις υποχρεώσεις των Εθνικών ομάδων. Η παγίωση αυτής της νοοτροπίας  περιορίζει αισθητά τη χρονική διάρκεια της προσφοράς των αξιόλογων αθλητών στις Εθνικές ομάδες. Η μείωση του χρόνου προσφοράς δεν είναι δυνατό να αναπληρωθεί από την παραγωγή αθλητών υψηλού επιπέδου που είναι συγκεκριμένη και περιορισμένη για χώρες με αντίστοιχο γενικό και ειδικό αθλητικό πληθυσμό με την Ελλάδα.
 
Η ευκαιρία διάκρισης, που πρόκυπτε από την περιγραφόμενη χρονική συγκυρία, χάθηκε. Την επόμενη μέρα η Εθνική ομάδα Ανδρών θα πρέπει να στηριχθεί σε νεαρούς αθλητές που προωθήθηκαν μαζικά και βιαστικά, χωρίς να υπάρχει η κατάλληλη προεργασία για μία ομαλή διαδοχή των γενεών.
 
Η επένδυση στους νεαρούς αθλητές επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί μέσα από τον εντοπισμό των προπονητικών αναγκών τους, την κατάλληλη προπονητική υποστήριξη τους, την παροχή ευκαιριών για διεθνείς εμπειρίες υψηλού επιπέδου κατά τη διάρκεια της περιόδου των εθνικών ομάδων και την αγωνιστική ενίσχυση, με την παρουσία στην Εθνική ομάδα, επιλεγμένων έμπειρων αθλητών με διάθεση προσφοράς. Από τη μεριά τους οι αθλητές θα πρέπει να βλέπουν την παρουσία τους στις Εθνικές ομάδες, όχι ως μία συνέχεια της αγωνιστικής περιόδου των σωματείων, αλλά ως μία διαφορετική αγωνιστική περίοδο στην οποία ίσως χρειαστεί να αγωνιστούν σε διαφορετική θέση από αυτή στην οποία αγωνίζονται στις ομάδες τους.
 
Απαραίτητη προϋπόθεση για να συμβούν τα παραπάνω είναι η επικαιροποίηση των κριτηρίων επιλογής προσώπων μέσω της ανάπτυξης μιας θεσμικής διαδικασίας που να αποτυπώνει ξεκάθαρα τις ικανότητες και τα προσόντα τους για κάθε κρίσιμη θέση (αμειβόμενη ή εθελοντική). Επίσης, είναι απαραίτητη η υπέρβαση πρακτικών που περιορίζει τις επιλογές προσώπων από τον κύκλο των κολλητών ἠ των ακίνδυνων συμπαθούντων. Μέχρι τώρα ο έχων κάποιας μορφής εξουσία και το δικαίωμα επιλογής προσωπικού η συνεργατών, ο πρώτος που φέρνει στο μυαλό του είναι ο κολλητός του ή κάποιος ακίνδυνος συμπαθητικός. Δεν περιγράφει τον ρόλο ή τις ικανότητες που χρειάζεται ένας εργαζόμενος ή ένας εθελοντής αλλά αξιολογεί την πιστότητα των φίλων του ή προοικονομεί τη δική ανέλιξη, με όχημα τον αποκλεισμό ικανών (πιθανών) συνεργατών.
 
Με αυτές τις λογικές έρχεται ο κόσμος (και το βόλεϊ) στα μέτρα μας, μέχρι να μας διαψεύσει η πραγματικότητα.

Η προσπάθεια που έγινε για να εισαχθούν αξιόπιστες μετρήσεις σωματικής διάπλασης και φυσικής κατάστασης, στη προπονητική διαδικασία των κλιμακίων, έχει αναλυθεί σε προηγούμενο σημείωμα (εδώ).
Στόχος της πραγματοποίησης των μετρήσεων ήταν να υπάρξει ενιαίο μέτρο σύγκρισης των αθλητών σε όλη τη χώρα, να γίνει αξιόπιστη η αρχική επιλογή και να υπάρχει  εξατομικευμένο αρχικό κριτήριο για την πορεία εξέλιξης και βελτίωσης των αθλητών.
Από την αρχή αυτή η προσπάθεια στηρίχτηκε και συντονίστηκε από τον συνεργάτη των εθνικών ομάδων Ανδρών, Εφήβων & Παίδων σε θέματα Φυσικής Κατάστασης κ. Θανάση Τσούκο (ΚΦΑ, MSc, PhD, προπονησιολόγος, εργοφυσιολόγος). Με τη καθοδήγησή του πραγματοποιήθηκαν 2 webinars, με αποκλειστική συμμετοχή για τους ΠΟΠ, με θέματα: «Συνδυαστική μέθοδος προπόνησης για τη βελτίωση της μυϊκής ισχύος – Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι σωματικοί και κινητικοί παράγοντες που σχετίζονται με την επιλογή νεαρών πετοσφαιριστών στην εθνική ομάδα παμπαίδων - παγκορασίδων;» και «Υλοποίηση των μετρήσεων». Με βάση τις μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε αθλητές/τριες γεννημένους/ες 1999-2002 και 2001-2004 έγιναν ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα (εδώ-σελ. 33-, εδώ-σελ. 46-, εδώ-σελ. 37-)[1]  και στο εξωτερικό (εδώ) καθώς και δημοσίευση σε περιοδικό με κριτές (εδώ).

Βέβαια, αυτή η προσπάθεια δεν ήταν καινοφανής. Είχαν προηγηθεί ανάλογες δημοσιεύσεις από άλλους ερευνητές με δεδομένα από επιλογή αθλητών των Εθνικών τους ομάδων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι των χωρών: Πολωνία, Εσθονία, Βραζιλία, Η.Π.Α., Καναδά, Αυστραλία, Ισπανία. Η πιο εκτεταμένη προσπάθεια επιστημονικών μετρήσεων και επιλογής ταλέντων είναι αυτή που πραγματοποιεί εδώ και 3 χρόνια ο Σύνδεσμος Προπονητών Βόλεϊ των ΗΠΑ (A.V.C.A.) με τη δημιουργία και εισαγωγή του δείκτη απόδοσης στο Βόλεϊ (VPI= Volleyball Performance Index), που αποτελείται από 8 μετρήσεις.

Όλοι οι εμπλεκόμενοι, σε αυτή την προσπάθεια, θεωρήσαμε ότι είναι υποχρέωσή μας, να προσπαθήσουμε να συνδέσουμε την πρακτική προπονητική με επιστημονικά ζητήματα, που να περιλαμβάνουν μετρήσεις και αξιολόγηση προπονητικών παρεμβάσεων.

Προφανώς, η επιλογή των αθλητών δε στηρίζεται μόνο στις μετρήσεις. Παράγοντες όπως η ικανότητα στις τεχνικές δεξιότητες, η αγωνιστική ευστροφία, ο ψυχισμός, η ικανότητα παρατήρησης και συγκέντρωσης είναι θεμέλιοι και εξίσου σημαντικοί. Αξίζει να τονιστεί, ότι οι αθλητές είχαν προεπιλεγεί από τους Περιφερειακούς Ομοσπονδιακούς Προπονητές (Π.Ο.Π.) βασισμένοι στις παραπάνω ικανότητες. Επίσης, η πρόοδος και η επιτυχία των Εθνικών ομάδων δεν εξαρτάται από την επιτυχία των μετρήσεων αλλά από την ποιότητα των αθλητών που τις συγκροτούν, την προπόνηση που έχουν κάνει, κυρίως στα σωματεία τους, και από ευμετάβλητους παράγοντες όπως η δυναμικότητα των αντιπάλων, οι κληρώσεις των ομίλων, η αγωνιστική κατάσταση. Όμως, μία χώρα που θέλει να αναπτυχθεί αθλητικά θα πρέπει να έχει σταθερές στον πυρήνα τους, αλλά διαρκώς επικαιροποιημένες, διαδικασίες επιλογής των ταλαντούχων αθλητών. Η επιλογή των κατάλληλων μετρήσεων και η αξιοπιστία τους συντελούν στην ορθότερη αξιολόγηση των ταλέντων. Για αυτόν το λόγο είναι απαραίτητη η χρήση ηλεκτρονικού εξοπλισμού και η επίβλεψη από  ειδικό επιστήμονα. Για να είναι εφικτή η περαιτέρω αξιοποίηση των δεδομένων που συγκεντρώνονται από τις μετρήσεις, είναι απαραίτητη η επεξεργασία τους, η σύνδεσή τους με αντίστοιχα δεδομένα προηγούμενων ετών και άλλων χωρών. Η διάχυση και μετάδοση της αποκτηθείσας γνώσης σε όλο τον κύκλο των ενδιαφερομένων, εξασφαλίζεται με ανακοινώσεις σε επιστημονικά ή άλλα συνέδρια και επιστημονικές ή άλλες δημοσιεύσεις. Έτσι, η γνώση δεν περιορίζεται στα στενά όρια ενός κύκλου προπονητών ή παραγόντων.
​
Στόχος της τελευταίας δημοσίευσης (εδώ) ήταν ο περιορισμός του αριθμού των μετρήσεων που διαχωρίζουν με επιτυχία επιλεγμένους και μη επιλεγμένους αθλητές. Λιγότερα τεστ σημαίνει ευκολότερες μετρήσεις, σε μικρότερο χρόνο, με μεγαλύτερη δυνατότητα επαναληπτικών μετρήσεων. Η μεθοδολογία της συγκεκριμένης δημοσίευσης βοηθά την ανάπτυξη του αθλήματος, ώστε να γίνονται επιλογές: (α) σε σύντομο χρόνο και (β) περισσότερο τεκμηριωμένες και επιστημονικές. Επίσης, οι αθλητές θα έχουν κίνητρο ώστε να γίνουν πιο αθλητικοί την επόμενη χρονιά στην μεγαλύτερη ηλικιακή κατηγορία αποκτώντας αθλητική παιδεία. Παράλληλα, υπάρχουν συγκεκριμένα αθλητικά όρια (που παρουσιάζονται στο άρθρο) τα οποία θα πρέπει να επιτυγχάνουν οι νεαροί πετοσφαιριστές, για να φτάνουν στο επίπεδο της Εθνικής ομάδας, πέρα από τη «βολεϊμπολιστική» τους ικανότητα.

Τέλος, θα είναι σημαντικό βήμα για την αναβάθμιση της προπονητικής στο χώρο του βόλεϊ, αν οι φορείς του αθλήματος, όπως η ΕΟΠΕ, ο ΣΕΠΠΕ, η ΕΣΑΠ και ο ΣΦΕΟΠΕ, υποστηρίξουν οικονομικά την πραγματοποίηση τέτοιων επιστημονικών εργασιών που να καταλήγουν σε ένα παραδοτέο (μία ανακοίνωση σε διεθνές συνέδριο ή μία δημοσίευση σε περιοδικό με κριτές).  Είναι σίγουρο ότι τέτοιες δράσεις  θα τονώσουν την εξωστρέφεια, που τόσο έχει ανάγκη το άθλημα αλλά και η χώρα.


[1]Αναφέρω και παραθέτω τα πρακτικά των Συνεδριών γιατί σε αυτά περιλαμβάνονται ερευνητικές εργασίες, που αφορούν την Πετοσφαίριση και είναι μικρά διαμάντια για τον ενδιαφερόμενο αναγνώστη.

        ​Η αφορμή για τις σκέψεις που θα διαβάσει ο αναγνώστης δόθηκε από την αναφορά στην «πολύπαθη ανάπτυξη του βόλεϊ» του Επίκουρου Καθηγητή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και εκλεκτού Δασκάλου κ. Θανάση Κασαμπαλή. Με ανάρτησή του στα social media (εδώ), που αναδημοσιεύτηκε σε ειδησεογραφικούς ιστότοπους του αθλήματος (εδώ) έκανε ιστορική αναδρομή στην ιστορία των κλιμακίων και πρότεινε σειρά από μέτρα που θα βελτιώσουν την υπάρχουσα κατάσταση.
Η ιστορική αναδρομή του κ. Κασαμπαλή αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να επισημανθούν αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με την ανάπτυξη και τη λειτουργία των κλιμακίων.
 
       Μετά από σχετική πρόταση, που έγινε, από κοινού με τον κ Τάκη Φλώρο, προς την Ε.Ο.ΠΕ. τον Ιούλιο 2013 (εδώ, σελ. 1-3) άλλαξε το όριο ηλικίας για την πρώτη επιλογή αθλητών/τριὠν για τις Εθνικές ομάδες. Σε πρώτη φάση το 2013 μετακινήθηκε κατά 1 έτος ώστε η 1η επιλογή να γίνεται στην ηλικία των 16 ετών (πριν γινόταν στα 17 έτη). Σε δεύτερη φάση το 2014 μετακινήθηκε το όριο ηλικίας κατά ακόμα 1 έτος. Έτσι η 1η επιλογή αυτή τη στιγμή γίνεται στην ηλικία των 15 ετών. Με αυτήν την αλλαγή δημιουργήθηκαν οι πρώτες Εθνικές ομάδες Παμπαίδων/Παγκορασίδων. Για να γίνει πιο κατανοητή  η αλλαγή ενώ μέχρι το 2012 η επιλογή γινόταν μεταξύ αθλητών αποφοίτων της Β’ τάξης, από το 2014 η επιλογή γίνεται σε αθλητές αποφοίτους της Γ’  τάξης Γυμνασίου (οι ηλικίες ισχύουν για τα αγόρια, για τα κορίτσια είναι ένα έτος μικρότερες). Με αυτό τον τρόπο ξεπεράστηκε το ζήτημα της καθυστερημένης επιλογής, ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που υπήρχαν στην προπονητική διαδικασία.
Από την άλλη πλευρά, άμεση συνέπεια της αλλαγής των ηλικιών ήταν η ύπαρξη δυσκολίας στη μετακίνηση των αθλητών γιατί στην ηλικία των τάξεων Β’ & Γ’ Γυμνασίου είναι δύσκολο ένα παιδί να μετακινηθεί προς την έδρα της Περιφέρειας ή της Τοπικής Επιτροπής που εδρεύει το κλιμάκιο. Επιπλέον, η χρηματοδότηση για τη λειτουργία τέτοιων προγραμμάτων, λόγω έλλειψης πόρων, σταμάτησε σχεδόν εντελώς. Δεν υπήρχαν χρήματα όχι μόνο για να προσληφθούν προπονητές με αμοιβή αλλά υπήρχε και οικονομική δυσχέρεια να μετακινηθούν με μεγάλη συχνότητα οι εθελοντές προπονητές εντός της περιφέρειας ή της Τοπικής Ένωσης είτε για να πραγματοποιήσουν προπονήσεις, είτε για ανακάλυψη ταλέντων, είτε για παρακολούθηση αγώνων.
          Για να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω προβλήματα έγινε απαραίτητο να αλλάξει ο σχεδιασμός «κλιμάκιο στην έδρα κάθε περιφέρειας» και να υπάρξουν περισσότερες έδρες ανά περιφέρεια. Τα κλιμάκια έτσι από περιφερειακό χαρακτήρα που σωστά είχαν,  απέκτησαν, εξ ανάγκης, τοπικό χαρακτήρα. Αφού τα κλιμάκια έγιναν περισσότερα και δεν υπήρχε χρηματοδότηση για να μετακινηθούν οι προπονητές, χρειάζονταν περισσότεροι Περιφερειακοί Ομοσπονδιακοί Προπονητές, με ακτίνα δράσης όχι την περιφέρεια αλλά το νομό. Η επιλογή των ΠΟΠ ήταν δυσκολότερη γιατί έμπαιναν ισχυρά τοπικά συμφέροντα. Σε επίπεδο νομού είναι σαφές ότι ο (συνήθως) σωματειακός  προπονητής που επιλεγόταν ως ΠΟΠ/ΝΟΠ και είχε τη δυνατότητα επαφής με την κεντρική διαχείριση του προγράμματος και με τους ταλαντούχους αθλητές/τριες της περιοχής αποκτούσε, αν το επεδίωκε, πλεονεκτήματα σε σχέση με τους προπονητές των άλλων σωματείων. Είναι κοινό μυστικό ότι υπήρξαν και υπάρχουν προπονητές που «παραγοντίζουν» και εκμεταλλεύονται τη θέση του ΠΟΠ.
 
      Η επιλογή των ΠΟΠ είναι μία διαδικασία που προϋποθέτει  αξιοπιστία από όποιον την πραγματοποιεί. Οι προσωπικές συμπάθειες, η μη τήρηση των προθεσμιών και των διαδικασιών, οι «άνωθεν» εντολές και η αποδοχή τους, η υποστήριξη προσώπων με κριτήριο την προσωπική γνωριμία ή την  εντοπιότητα, αλλοιώνουν όχι μόνο τη διαδικασία αλλά και όλο το πρόγραμμα που οι επιλεγόμενοι πρέπει να στηρίξουν. Ως πρώτο βήμα για την αξιοπιστία της διαδικασίας επιλογής έγινε προσπάθεια να οριστούν προτεραιότητες στο καθηκοντολόγιο του ΠΟΠ για αγόρια και κορίτσια ώστε να γίνει ορατή η διαφοροποίηση στα επαγγελματικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχουν (εδώ, σελ. 3). Στην προσπάθεια να γίνει η επιλογή των ΠΟΠ με αξιοκρατικά κριτήρια κατατέθηκε, τον Ιούλιο 2013 προς την Ε.Ο.ΠΕ., πρόταση μοριοδότησης των τυπικών προσόντων των υποψήφιων ΠΟΠ και συγκρότηση, με θεσμικά κριτήρια, αρμόδιας επιτροπής (εδώ, σελ. 4-9).
          Οι αγκυλώσεις και οι παρεμβάσεις από τις τοπικές κοινωνίες του βόλεϊ και η μικρή προσέλευση εθελοντών προπονητών για τις θέσεις, έκαναν την επιλογή κάποιες φορές υποχρεωτική αφού υπήρχε ένας/μία υποψήφιος/α. Η μικρή προσέλευση οδήγησε στη δημιουργία ενός προγράμματος προπονητικής καθοδήγησης (εδώ) σε συνδυασμό με τα κλιμάκια. Ο στόχος του προγράμματος ήταν διττός: αφενός, η επέκταση του συστήματος ανακάλυψης, καταγραφής και προπόνησης των αθλητικών ταλέντων μέσω της λειτουργίας των τοπικών κλιμακίων και, αφετέρου, να υπάρξουν παροχές προς τους εθελοντές Π.Ο.Π. σε επίπεδο γνωστικό με τη δημιουργία μηχανισμού επιμόρφωσης και καθοδήγησης των επιλεγμένων προπονητών με την παροχή κατευθύνσεων και οδηγιών για τη λειτουργία των κλιμακίων.
Παράλληλα, η δημιουργία ηλεκτρονικού συστήματος υποβολής αιτήσεων και βιογραφικών (εδώ) απλοποίησε τις διαδικασίες αίτησης για τους ενδιαφερόμενους. Με αυτόν τον τρόπο θα μεγάλωνε ο αριθμός των ενδιαφερομένων, αφού η βελτίωση των επαγγελματικών δυνατοτήτων μέσα από ένα σύστημα επιμόρφωσης θα ήταν ικανοποιητικό κίνητρο για όποιον/α ενδιαφερόταν να βελτιώνεται.
 
        Οι ΠΟΠ που επιλέγονταν έπρεπε να δραστηριοποιηθούν σε κλιμάκια που είχαν διαφοροποιημένες τις προπονητικές προτεραιότητες σε σχέση με πριν την  αλλαγή των ορίων ηλικίας. Ένας αθλητής  Β’ & Γ’ τάξης Γυμνασίου κάνει λιγότερες εβδομαδιαίες προπονήσεις από κάποιον Α’ & Β’ τάξης Λυκείου. Στην πραγματικότητα η διαφοροποίηση της βιολογικής και αθλητικής ηλικίας των αθλουμένων στα κλιμάκια, οι σχεδόν ανύπαρκτες δυνατότητες αυτόνομης μετακίνησης, άρα και οι δυσκολίες συγκέντρωσης επίλεκτων αθλητών για προπόνηση οδήγησαν στην εξέλιξη του ρόλου των κλιμακίων σε κέντρα κύρια ανακάλυψης και καταγραφής και στη συνέχεια προπόνησης των αθλητικών ταλέντων.
        Γι’ αυτό το λόγο  ήταν απαιτητό από τους επιλεγμένους ΠΟΠ αγοριών η αρχική δράση τους να είναι η ανακάλυψη αθλητικών ταλέντων από άλλα σπορ (εδώ, σελ.7,11). Στη συνέχεια δόθηκε έμφαση στη πραγματοποίηση αρχικών μετρήσεων (σωματικής διάπλασης και φυσικής κατάστασης) από τους ΠΟΠ, οι οποίες  επίσης υποβάλλονταν on line στους συντονιστές του προγράμματος (εδώ). Για τη ενίσχυση της αξιοπιστίας των μετρήσεων  ζητήθηκε από τους ΠΟΠ να πραγματοποιήσουν τις μετρήσεις σε συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο (ενός μηνός) και δόθηκαν οδηγίες (εδώ) που  στηρίχθηκαν στο πρόγραμμα «Ευ Ζην» του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου με το οποίο οι Καθηγητές Φυσικής Αγωγής είχαν αρκετή εμπειρία και εξοικείωση. Η καταχώριση των δεδομένων των μετρήσεων γινόταν on line (εδώ).
Οι προπονήσεις που πραγματοποιούνταν, σε τοπικό επίπεδο, καταγράφονταν και υποβάλλονταν on line στους συντονιστές του προγράμματος (εδώ). Οι αρχικές μετρήσεις σε συνδυασμό με τις κατά τόπους επισκέψεις του υπευθύνου συντονιστή και τη διαβούλευση με τους ΠΟΠ έκαναν την τελική επιλογή για τη συμμετοχή στο διακλιμακιακό τουρνουά όσο πιο αξιοκρατική και αμερόληπτη γινόταν. Στη διάρκεια του διακλιμακιακού τουρνουά υπήρχαν νέες μετρήσεις  δεικτών σωματικής διάπλασης και φυσικής κατάστασης με ηλεκτρονικό εξοπλισμό από εξειδικευμένο συνεργάτη καθώς και αξιολόγηση των τεχνικών δεξιοτήτων των αθλητών κατά τη διάρκεια των αγώνων από ειδικό πρόγραμμα χωροχρονικής καταγραφής.
        Η επιλογή των αθλητών που θα συγκροτούσαν σε πρώτη φάση την Εθνική ομάδα γινόταν με την ίδια σύσκεψη μεταξύ των Π.Ο.Π., των συντονιστών και των Ομοσπονδιακών προπονητών όπως την περιγράφει ο κ. Κασαμπαλής (εδώ, «Η διαδικασία έκλεινε… προόδου τους την επόμενη χρονιά»). Οι διαδικασίες της πρώτης επιλογής  παρέμειναν ομαδικές. Στη συνέχεια οι επιλογές πέρναγαν στην αρμοδιότητα του Ομοσπονδιακού προπονητή – υπεύθυνου της ομάδας.
        Παράλληλα υπήρχαν σε επίπεδο Περιφέρειας  6 προπονητικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Σουφλί, Κρήτη, Κεντρική Ελλάδα) με ήδη επιλεγμένους αθλητές (τάξεων Λυκείου) οι οποίοι αποτελούσαν τις προεθνικές ομάδες U18 & U20. Οι αθλητές αυτοί έκαναν μία προπόνηση την εβδομάδα και με on line φόρμα καταγραφής προπονήσεων (εδώ) γινόταν η υποβολή των προπονήσεων και η επικοινωνία των αρμόδιων προπονητών των Περιφερειακών Προπονητικών κέντρων με τους Ομοσπονδιακούς προπονητές καθ’ όλη τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου.
 
          Επιστρέφοντας στη λειτουργία των κλιμακίων,  είναι φανερό ότι, παρά το δραστικό περιορισμό της χρηματοδότησης, οι διαδικασίες που περιγράφονται από τον κ. Κασαμπαλή ακολουθήθηκαν εμπλουτισμένες με την τεχνολογία που έχει εξελιχτεί. Η καθοδήγηση και επιμόρφωση των ΠΟΠ γινόταν μέσω σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης (webinar και ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού), οι καρτέλες αντικαταστάθηκαν με ηλεκτρονικά αρχεία που συμπληρωνόντουσαν on line από τους ΠΟΠ. Όλα αυτά έχουν περιγραφεί στο http://www.sdrikos.com/blog, στο άρθρο με τίτλο «Επιστροφή στο μέλλον», όπως και στην εισήγηση στο 1ο Συνέδριο για την Πετοσφαίριση του Σ.Φ.Ε.Ε.Ο.Π. με τίτλο: «Διάρθρωση και προγραμματισμός τοπικών κλιμακίων και περιφερειακών προπονητικών κέντρων για την Πετοσφαίριση Ανδρών».
 
         Ανάπτυξη σύμφωνα με τον εύστοχο ορισμό του κ. Κασαμπαλή είναι η διαχείριση έμψυχου υλικού στις κρίσιμες αναπτυξιακές ηλικίες (εδώ). Στα αγόρια υπάρχουν δύο προβλήματα που πολλές φορές μπλέκονται και αλληλεπιδρούν: ο μικρός αριθμός αγοριών που ασχολούνται με το βόλεϊ (ποσοτικό πρόβλημα) και η ελλειμματική λειτουργία της πυραμίδας εξέλιξης και της προπονητικής διαδικασίας που ακολουθούν οι επίλεκτοι αθλητές στις ηλικίες ανάπτυξης (ποιοτικό πρόβλημα). 
Εξετάζοντας το ποσοτικό σκέλος του προβλήματος, αποφεύγοντας τη συναισθηματική οπτική και αποδεχόμενοι την ορθολογική ματιά της οικονομικής επιστήμης, διαπιστώνεται ότι υπάρχει περιορισμένη ζήτηση της υπηρεσίας εκμάθησης βόλεϊ για αγόρια. Παράλληλα, υπάρχει περιορισμένος αριθμός σωματείων που έχουν τμήματα αγοριών (περιορισμένη προσφορά της υπηρεσίας εκμάθησης βόλεϊ) και που είναι διατεθειμένα να δημιουργήσουν μηχανισμούς ώστε να προσελκύσουν αγόρια στο Βόλεϊ. Αυτό, συμβαίνει φυσιολογικά. Οι λόγοι είναι:

1. Η προσέλευση των κοριτσιών είναι εύκολη. Υπάρχει υψηλή ζήτηση και υψηλή προσφορά της υπηρεσίας εκμάθησης βόλεϊ.  Δεν χρειάζεται διαφήμιση, υποστήριξη ή παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου. Η μεγάλη προσέλευση κοριτσιών εκτός από κοινωνική διείσδυση δημιουργεί έσοδα για τα σωματεία και οικονομική ευμάρεια, κυρίως, για όσα δεν έχουν αγωνιστικές υποχρεώσεις σε Εθνικά πρωταθλήματα.
2. Υπάρχει ανταγωνισμός από άλλα δημοφιλέστερα στα αγόρια ομαδικά σπορ.
3. Δεν υπάρχει θελκτικό επαγγελματικό περιβάλλον. Η υστέρηση του επαγγελματικού περιβάλλοντος στο εγχώριο βόλεϊ είναι παράγοντας που δεν διευκολύνει τη συστηματική ενασχόληση ενός αθλητικού ταλέντου.
4. Δεν υπάρχουν ορθολογικά κίνητρα για τα σωματεία. Γιατί να  πείσουν ένα ταλαντούχο αθλητή να ασχοληθεί με το βόλεϊ και να τον στηρίξουν αγωνιζόμενο όταν δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν; Γι’ αυτή την έλλειψη κινήτρων μπορείτε να δείτε το άρθρο «Ο θάνατος του εμποράκου».

 
        Αν θεωρείται ότι η ενασχόληση των αγοριών  με το βόλεϊ είναι μία επιθυμητή δραστηριότητα, δημοσίου αθλητικού συμφέροντος,  η οποία διατηρεί υψηλά επίπεδα εργασιακής απασχόλησης και επειδή είναι διαπιστωμένο ότι δε μπορεί να ανταγωνιστεί την προσέκλυση των αγοριών από τα ανταγωνιστικά σπορ, θα πρέπει να επιδοτηθεί. Τρόποι επιδότησης είναι οι φοροελαφρύνσεις ή οι χρηματικές συνεισφορές. Αν το μεταφέρουμε αυτό στην αθλητική πρακτική, θα μπορούσε μέτρα επιδότησης να είναι: η κατάργηση του παραβόλου για έκδοση δελτίου αγοριών, η επιδότηση κάθε ενεργού δελτίου αγοριού, η επιδότηση της πραγματοποίησης διοργανώσεων αγοριών (4 εναντίον 4, παμπαίδων), η χορήγηση χρημάτων για την πληρωμή των διαιτησιών στα αναπτυξιακά πρωταθλήματα αγοριών, η χορήγηση για το παράβολο της ετήσιας άδειας των προπονητών που εργάζονται αποκλειστικά για ανδρικές αναπτυξιακές ομάδες.
       Ταυτόχρονα, για να μπορέσει να ισορροπήσει το ισοζύγιο μεταξύ αγοριών-κοριτσιών στο βόλεϊ και να μεταβληθεί η σχέση 1 προς 12 στα νέα δελτία θα πρέπει να υπάρξουν και προστατευτικοί δασμοί  ώστε τα σωματεία να μην στρέφονται στην εύκολη δεξαμενή (κορίτσια), αλλά να αναπτύξουν δράσεις ώστε να προσελκύσουν αγόρια. Προστατευτικοί δασμοί θα μπορούσαν να είναι: η διαμόρφωση του παραβόλου έκδοσης αθλητικού δελτίου στα κορίτσια ώστε να καλυφθεί η απαλοιφή του από τα αγόρια, η διαμόρφωση του παραβόλου συμμετοχής για πάνω από μία ομάδα σε πρωταθλήματα ανάπτυξης ώστε να επιδοτηθούν τα ενεργά δελτία αγοριών, η διαμόρφωση της ετήσιας συνδρομής για προπονητές/τριες τμημάτων κοριτσιών, αν δε μπορεί ο σύνδεσμος προπονητών να απορροφήσει τη χορήγηση επιδότησης στο παράβολο ετήσιας άδειας προπονητών αγοριών.
      Παράλληλα για να μπορέσουν να δημιουργηθούν νέα σωματεία ή να αναπτυχθούν τμήματα αγοριών σε υπάρχοντα σωματεία χωρίς τον φόβο της αποψίλωσης του ταλαντούχου έμψυχου δυναμικού, θα πρέπει να περιοριστούν  σταδιακά, έως ότου πλήρως ελαχιστοποιηθούν, οι δυνατότητες μετεγγραφών μέχρι την ηλικία των 18 ετών. Έτσι ώστε, όλα τα σωματεία να υποχρεωθούν να δημιουργήσουν τμήματα ακαδημιών αγοριών με στόχο να συντηρήσουν τα αγωνιστικά αναπτυξιακά τμήματα τους.
 
       Δύο σημαντικές παράμετροι υπάρχουν σχετικά με την λήψη των μέτρων. Η αρχική παράμετρος είναι ότι τα προαναφερόμενα μέτρα (επιδοτήσεις, περιορισμός μετεγγραφών, προστατευτικοί δασμοί) θα πρέπει να έχουν συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, καθορισμένο από την αρχή εφαρμογής του προγράμματος. Τυχόν άσκοπη παράτασή τους μετά το προσυμφωνημένο διάστημα οδηγεί, όπως και η μονιμοποίηση των  επιδοτήσεων σε προϊόντα ή υπηρεσίες, σε απώλεια ευημερίας (deadweight loss). Η δεύτερη παράμετρος είναι ότι τα μέτρα θα πρέπει να ληφθούν όλα μαζί χωρίς εξαιρέσεις. Το ελληνικό διαχειριστικό σύστημα, πολλές φορές, από ένα «πακέτο» προτεινόμενων μέτρων προχωράει στη λήψη όσων δεν είναι πιεστικά για τις κοινωνικές ομάδες που το στηρίζουν και στη συνέχεια αποδίδει την αποτυχία στο «πακέτο» των μέτρων, που όμως δίστασε να πάρει ολοκληρωμένα και όχι στη δική του ανεπάρκεια να αναγνωρίσει την πραγματικότητα πράττοντας το σωστό και όχι το αρεστό. Συνηθίζεται στη χώρα μας η διοικητική μυωπία και η υποτίμηση του μακροπρόθεσμου, η οποία είναι εύκολη και πολιτικά προσοδοφόρα.
 
      Βέβαια, ένα πρακτικό και πραγματικό πρόβλημα που υπάρχει στην εφαρμογή τέτοιων πολιτικών και στη λήψη παρόμοιων μέτρων είναι το πώς μπορούν να εφαρμοστούν μακροπρόθεσμοι σχεδιασμοί ανάπτυξης  και να τεθούν αντίστοιχοι στόχοι όταν οι πολιτικοί κύκλοι διαχείρισης των σχεδιασμών είναι χρονικά υποδεέστεροι;
Μέτρα τέτοιου τύπου που αφορούν τη συντήρηση ενός μεγάλου μέρους του αθλήματος πρέπει να τίθενται στην επιλογή όσων θα τα στηρίξουν αν εφαρμοστούν, δηλ. των σωματείων. Θα πρέπει  όλοι να αναλογιστούν την εικόνα που θα έχει το σπορ αν τα αγόρια δεν παίζουν βόλεϊ και οδηγηθούμε αρχικά σε πλήρη «βετερανοποίηση» των κατηγοριών και στη συνέχεια σε περαιτέρω συρρίκνωση και τελικά  εξαφάνισή τους.
        Στην εικόνα 1 παρουσιάζεται γράφημα από δεδομένα που συλλέχθηκαν από τους ιστότοπους των Ενώσεων Αθήνας & Ανατολικής Αττικής  (Ε.Σ.Π.Α.Α.Α.) και Θεσσαλονίκης (Ε.ΠΕ.Σ.Θ.) με το αριθμό των ομάδων που συμμετείχαν τις αγωνιστικές περιόδους 2015-16, 2016-17 και  2017-18 στα πρωταθλήματα παμπαίδων (U16, λείπουν τα δεδομένα από την φετινή αγωνιστική περίοδο), παίδων (U18), εφήβων (U21), παγκορασίδων (U15, λείπουν τα δεδομένα από την φετινή αγωνιστική περίοδο), κορασίδων (U17), νεανίδων (U20). Στα αγόρια ενώ η συνολική συμμετοχή είναι πολύ μικρή συγκριτικά με τα κορίτσια, σχεδόν όλα τα παιδιά που ξεκινούν από το πρωτάθλημα Παμπαίδων φτάνουν και αγωνίζονται ως την ηλικία των Εφήβων. Το φαινόμενο της εγκατάλειψης του αθλήματος είναι πολύ περιορισμένο, σχεδόν άνευ σημασίας. Στα κορίτσια ενώ είναι εντυπωσιακή η συμμετοχή στις ηλικίες μέχρι τα 16 έτη (σχεδόν 8 φορές μεγαλύτερη από τα αγόρια), είναι παράλληλα εμφανής η πολύ μεγάλη αθλητική εγκατάλειψη (αθλητική «θνησιμότητα») μετά την ηλικία των κορασίδων (στις Νεανίδες η συμμετοχή είναι μόνο 2-3 φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη στους Εφήβους). Αυτό συμβαίνει ακόμα και τη φετινή χρονιά (2018) που οι ηλικίες των δύο φύλων εξισώθηκαν για να υπάρξει μεγαλύτερη συμμετοχή στα κορίτσια. Για το πρόβλημα της  πρόωρης αθλητικής εγκατάλειψης θα επανέλθουμε σε επόμενο άρθρο εφόσον γίνει εφικτό να συλλεχθούν στοιχεία για την τελευταία δεκαετία.
 
 

Εικόνα 1. Αριθμός Ομάδων σε ΕΣΠΑΑΑ & ΕΠΕΣΘ


             Με δύο λόγια, το βόλεϊ κινδυνεύει να γίνει αμιγώς γυναικείο σπορ, να είναι μαζικοποιημένο στην ηλικία των 10-16 ετών, ως απασχόληση και όχι ως άθλημα, χωρίς δυνατότητα να μετατρέψει την μαζική ενασχόληση σε αθλητική ποιότητα, γιατί οι διαθέσιμοι πόροι (ώρες γηπέδων, προπονητές, σχεδιασμοί πρωταθλημάτων) δαπανώνται σε μη αναπτυξιακούς σκοπούς (προπονητική απασχόληση και διοργάνωση αγώνων για αθλήτριες με περιορισμένο αγωνιστικό ορίζοντα).
 Σε μία τέτοια κατάσταση, από την οποία δεν απέχουμε πολύ, ακόμα και οι μαζικοποιημένοι χώροι του αθλήματος (ακαδημίες κοριτσιών, σχολές ενηλίκων beach volley) θα υποστούν απώλειες γιατί θα έχει αλλοιωθεί ο unisex χαρακτήρας του βόλεϊ. Είναι σημαντικό, προτού να είναι αργά, να προταθεί στα σωματεία ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων που θα οδηγήσουν στη δημιουργία νέων και στη συντήρηση των υφιστάμενων τμημάτων αγοριών.
 
        Το ποιοτικό σκέλος του προβλήματος στην ανάπτυξη είναι η ελλειμματική λειτουργία της πυραμίδας εξέλιξης ενός αθλητή. Για να βελτιωθεί το επίπεδο των αθλητών, που προέρχονται από το σύστημα διαχείρισης έμψυχου υλικού στις αναπτυξιακές ηλικίες, θα πρέπει οι επίλεκτοι αθλητές να προπονηθούν με πληρέστερο τρόπο και για περισσότερο χρόνο, να βρουν αγωνιστικές και προπονητικές εμπειρίες στη Volleyleague και οι καλύτεροι από αυτούς να αγωνιστούν, εφόσον το επιθυμούν, στα πρωταθλήματα του εξωτερικού.
 
       Από τις κυρίαρχες αλλαγές σε σχέση με το παρελθόν είναι το πρωτάθλημα της ανώτερης κατηγορίας (Volleyleague) που τροφοδοτείται από τους αθλητές που προέρχονται από τη λειτουργία  της αναπτυξιακής διαδικασίας. Το πρόγραμμα των κλιμακίων έδωσε πληθώρα αθλητών στις Εθνικές ομάδες που στελέχωσαν τη κορυφαία Εθνική κατηγορία και αθλητές από την πρώτη περίοδο λειτουργίας των κλιμακίων εξακολουθούν να παίζουν σε υψηλό επίπεδο. Ένας από τους λόγους είναι η μεγαλύτερη ευκαιρία που υπήρχε να ενταχθούν νέοι αθλητές στην Α1 Εθνική κατηγορία. Η έλευση του επαγγελματισμού, η ελεύθερη διακίνηση αθλητών, η βελτίωση των συνθηκών προπόνησης, η βελτίωση της διατροφής, η βελτίωση της ποιότητας προπόνησης, ανέβασε τον ηλικιακό μέσο όρο των αθλητών, με αποτέλεσμα η ένταξη των νεαρών αθλητών που βγαίνουν από το σύστημα ανάπτυξης να είναι πολύ δυσκολότερη. Προφανώς δε γίνεται να περιοριστεί η ελεύθερη διακίνηση αθλητών ούτε και να απαγορευθεί, σε επαγγελματικό πρωτάθλημα, η συμμετοχή αθλητών πάνω από μία ηλικία. Θα πρέπει όμως η Volleyleague να θεσπίσει κίνητρα για τις ομάδες της ώστε ένας νεαρός αθλητής να παίρνει περισσότερα προπονητικά και αγωνιστικά ερεθίσματα συμμετέχοντας σε προπονητική διαδικασία υψηλού επιπέδου. Παρά τις ελλείψεις και την υποχρηματοδότηση των τελευταίων χρόνων το σύστημα της ανάπτυξης έχει αθλητές που στην ηλικία των 18-19 ετών αναζητούν αγωνιστικές ευκαιρίες στις ομάδες της Volleyleague. Εκεί, εξαιτίας του υψηλότερου αγωνιστικού επιπέδου, σε σχέση με την εποχή έναρξης λειτουργίας των κλιμακίων, δεν βρίσκουν θέση με αποτέλεσμα η εξέλιξη τους να αναστέλλεται.
       Οι ομάδες της VolleyLeague δεν απορροφούν ή απορροφούν καθυστερημένα την παραγωγή αθλητών ώστε να τους δοθούν περισσότερα προπονητικά ερεθίσματα. Η ύπαρξη μίας ημιεπαγγελματικής κατηγορίας σε πανελλήνιο επίπεδο (τύπου PreLeague) θα έδινε διέξοδο σε πολλούς αθλητές και θα αποτελούσε ένα σκαλοπάτι στην αθλητική τους εξέλιξη.
 
         Ουσιαστικής σημασίας είναι να δημιουργηθεί ένα σύστημα που εκτός από την επιλογή και περιοδική προπόνηση ταλαντούχων αθλητών να εξασφαλίζει την εκπαιδευτική τους εξέλιξη και επαγγελματική καθιέρωση. Αυτή η διάσταση αφορά την κοινωνική προσφορά του υψηλού αθλητισμού. Στόχος δεν είναι μόνο η ανάδειξη ταλαντούχων αθλητών και η επαγγελματική αθλητική τους εξέλιξη αλλά και η παροχή εφοδίων, όπως  γνώσεις και δεξιότητες πανεπιστημιακού επιπέδου, που θα εξασφαλίσουν μία αυτόνομη κοινωνική παρουσία μετά τη λήξη της αθλητικής καριέρας (βλ. Dual career). Η Ελληνική πολιτεία έχει θεσπίσει ένα σύνολο κινήτρων ώστε να βοηθήσει τους νέους αθλητές να σπουδάσουν στα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Τα κίνητρα απευθύνονται στους νεαρούς αθλητές μεσαίου επιπέδου (σωματειακός αθλητισμός) και στους αθλητές πολύ υψηλού επιπέδου (διακρίσεις σε παγκόσμιες και πανευρωπαϊκές διοργανώσεις). Η διάκριση σε Παγκόσμιες ή Πανευρωπαϊκές διοργανώσεις σε ένα ομαδικό άθλημα είναι οργανωτικά δυσκολότερη από ότι σε ένα ατομικό. Χρειάζεται πλειάδα ικανών αθλητών, συντονισμός για κοινή προπόνηση, δημιουργία και συνοχή ομάδας, απόκτηση παραστάσεων και κοινών εμπειριών, επιστημονική και προπονητική υποστήριξη για πολλούς αθλητές. Η γεωγραφική διασπορά των αθλητών και η προπόνησή τους, το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, στο σωματείο αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για τη δημιουργία ισχυρών αναπτυξιακών Εθνικών ομάδων και την παροχή υψηλού επιπέδου προπονητικού περιβάλλοντος και ερεθισμάτων στους ταλαντούχους αθλητές.
         Παράλληλα οι αθλητές υψηλού επιπέδου που έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν σε επαγγελματικό επίπεδο (Εθνικές ομάδες, επαγγελματικά πρωταθλήματα) δεν μπορούν να κάνουν πλήρη χρήση των εκπαιδευτικών προνομίων, λόγω έλλειψης χρόνου από την πρώιμη ένταξη στο επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και της μετεφηβικής ανωριμότητας στην κρίσιμη ηλικία των 18-22 ετών. Τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιαστεί το φαινόμενο εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού (κυρίως από Η.Π.Α. και Μεγάλη Βρετανία) να δίνουν τη δυνατότητα δωρεάν φοίτησης σε υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακά προγράμματα σε εξαιρετικά ταλαντούχους αθλητές. Φυσική συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι να υπάρχει φυγή των εξαιρετικά ικανών αθλητών και δυσκολία συμμετοχής τους στις εθνικές ομάδες ιδιαίτερα στα ομαδικά σπορ. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε αυτή την υπό διαμόρφωση κατάσταση ως Brain drain in sports ή muscle drain. Προφανώς υπάρχουν και άλλες αιτίες για αυτή τη φυγή, όπως η ποιότητα της παρεχόμενης πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και οι αθλητικές διευκολύνσεις στο νέο περιβάλλον. Το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο. Αθλητές και αθλήτριες που εκπαιδεύτηκαν σε ένα αθλητικό περιβάλλον έως την ηλικία των 18 ετών απομακρύνονται από αυτό για κάποια χρόνια (σπουδές στο εξωτερικό) ή για πάντα (καριέρα μετά τις σπουδές και μόνιμη διαμονή στο εξωτερικό).  
 
            Το αθλητικό Σωματείο είναι ο στυλοβάτης του μαζικού αλλά και του αγωνιστικού αθλητισμού. Είναι εξαιρετικά δύσκολο όμως να είναι και ο στυλοβάτης του αθλητισμού υψηλού επιπέδου. Η έλλειψη χώρων, χρόνου, υποδομών, εξοπλισμού,  σε ορισμένες περιπτώσεις επικαιροποιημένων γνώσεων καθώς και η γεωγραφική διασπορά του ποιοτικού έμψυχου υλικού στις αναπτυξιακές ηλικίες καθιστούν πολύ δύσκολη την εφαρμογή προπονητικών και υποστηρικτικών προγραμμάτων από τα αθλητικά σωματεία της χώρας για την βελτίωση και πρόοδο αθλητών μελλοντικού υψηλού επιπέδου.  Οι προηγμένες αθλητικά χώρες έχουν αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα με τη δημιουργία, από τις Αθλητικές Ομοσπονδίες ή από τις Ολυμπιακές Επιτροπές, προπονητικών κέντρων στα οποία εντάσσονται όχι μόνο αθλητικά Σχολεία (Λύκεια) αλλά και υποστηρικτικοί μηχανισμοί που παρακολουθούν την εξέλιξη ενός αθλητή ακόμα και όταν είναι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ακόμα και όταν βρίσκεται σε επαγγελματικά σωματεία.
 
         Κλείνοντας θα ήθελα να αναφερθώ στο σύστημα των κλιμακίων. Το σύστημα των κλιμακίων έδωσε πολλά όταν χρηματοδοτήθηκε επαρκώς και δίνει ακόμα παρά την έλλειψη πόρων και τις εμφανείς δυσλειτουργίες του. Όμως, η σημαντικότερη επιτυχία του συστήματος και του εμπνευστή του καθηγητή Ν. Μπεργελέ ήταν ότι έμαθε στους ανθρώπους του Βόλεϊ και των άλλων ομαδικών σπορ, σε καιρούς που κάτι τέτοιο δεν ήταν καθόλου αυτονόητο, ότι δεν αρκεί η συστηματική ατομική ή ομαδική προσπάθεια για πρόοδο αν αυτή δεν ενταχτεί σε ένα ευρύτερο δομημένο σύστημα παροχής γνώσης, πληροφόρησης, επικοινωνίας, συνεργασίας και (αυτό)αξιολόγησης. Για την αντικατάσταση του συστήματος των κλιμακίων δε χρειάζεται να στραφούμε  στο παρελθόν αλλά στο μέλλον. Το μέλλον δεν είναι να αναδιοργανώσουμε το σύστημα των κλιμακίων αλλά να δημιουργήσουμε αθλητικά κέντρα που θα περιλαμβάνουν και αθλητικά Λύκεια, όπου οι ταλαντούχοι αθλητές των ομαδικών αθλημάτων, εξασφαλίζοντας την εκπαιδευτική τους συνέχεια, θα έχουν περισσότερες ώρες κοινών προπονητικών παραστάσεων, ώστε να μπορούν να ανταγωνιστούν τους συναθλητές τους άλλων χωρών.
  
           Αν θέλουμε να έχουμε πλήρη εικόνα των προβλημάτων που υπάρχουν στην ανάπτυξη στο  ανδρικό βόλεϊ θα πρέπει να σταθούμε ισόρροπα στην ποσοτική και  ποιοτική τους διάσταση. Τα δύο σκέλη αντιμετωπίζονται με διαφορετικά μέτρα  και διαφορετικές ενέργειες αλλά αλληλεπιδρούν σε τέτοιο βαθμό που ακόμα και η πλήρης λύση  μόνο τους ενός δε θα βελτιώσει την ουσιαστική εικόνα του αθλήματος.

Στα προηγούμενα μέρη του άρθρου παρουσιάστηκαν οι αλλαγές στη λειτουργία των κλιμακίων που προτάθηκαν και πραγματοποιήθηκαν στο χρονικό διάστημα 2012-2016 (πρώτο μέρος) και οι προτάσεις για την δημιουργία κινήτρων στα σωματεία, να δημιουργήσουν τμήματα εκμάθησης βόλεϊ για αγόρια, αντιμετωπίζοντας το ποσοτικό σκέλος του προβλήματος της περιορισμένης συμμετοχής αγοριών στο βόλεϊ (δεύτερο μέρος). Το ποιοτικό σκέλος του προβλήματος στην ανάπτυξη είναι η ελλειμματική λειτουργία της πυραμίδας εξέλιξης ενός αθλητή.
Για να βελτιωθεί το επίπεδο των αθλητών, που προέρχονται από το σύστημα διαχείρισης έμψυχου υλικού στις αναπτυξιακές ηλικίες, θα πρέπει οι επίλεκτοι αθλητές να προπονηθούν με πληρέστερο τρόπο και για περισσότερο χρόνο, να βρουν αγωνιστικές και προπονητικές εμπειρίες στη Volleyleague και οι καλύτεροι από αυτούς να αγωνιστούν, εφόσον το επιθυμούν, στα πρωταθλήματα του εξωτερικού.

      Από τις κυρίαρχες αλλαγές σε σχέση με το παρελθόν είναι το πρωτάθλημα της ανώτερης κατηγορίας (Volleyleague) που τροφοδοτείται από τους αθλητές που προέρχονται από τη λειτουργία  της αναπτυξιακής διαδικασίας. Το πρόγραμμα των κλιμακίων έδωσε πληθώρα αθλητών στις Εθνικές ομάδες που στελέχωσαν τη κορυφαία Εθνική κατηγορία και αθλητές από την πρώτη περίοδο λειτουργίας των κλιμακίων εξακολουθούν να παίζουν σε υψηλό επίπεδο. Ένας από τους λόγους είναι η μεγαλύτερη ευκαιρία που υπήρχε να ενταχθούν νέοι αθλητές στην Α1 Εθνική κατηγορία. Η έλευση του επαγγελματισμού, η ελεύθερη διακίνηση αθλητών, η βελτίωση των συνθηκών προπόνησης, η βελτίωση της διατροφής, η βελτίωση της ποιότητας προπόνησης, ανέβασε τον ηλικιακό μέσο όρο των αθλητών, με αποτέλεσμα η ένταξη των νεαρών αθλητών που βγαίνουν από το σύστημα ανάπτυξης να είναι πολύ δυσκολότερη. Προφανώς δε γίνεται να περιοριστεί η ελεύθερη διακίνηση αθλητών ούτε και να απαγορευθεί, σε επαγγελματικό πρωτάθλημα, η συμμετοχή αθλητών πάνω από μία ηλικία.

      Θα πρέπει όμως η Volleyleague να θεσπίσει κίνητρα για τις ομάδες της ώστε ένας νεαρός αθλητής να παίρνει περισσότερα προπονητικά και αγωνιστικά ερεθίσματα συμμετέχοντας σε προπονητική διαδικασία υψηλού επιπέδου. Παρά τις ελλείψεις και την υποχρηματοδότηση των τελευταίων χρόνων το σύστημα της ανάπτυξης έχει αθλητές που στην ηλικία των 18-19 ετών αναζητούν αγωνιστικές ευκαιρίες στις ομάδες της Volleyleague. Εκεί, εξαιτίας του υψηλότερου αγωνιστικού επιπέδου, σε σχέση με την εποχή έναρξης λειτουργίας των κλιμακίων, δεν βρίσκουν θέση με αποτέλεσμα η εξέλιξη τους να αναστέλλεται. Είναι χαρακτηριστικό ότι τη φετινή χρονιά 3 αθλητές 19-22 ετών που αγωνίζονταν στην Α2 εθνική κατηγορία επέλεξαν να αγωνιστούν εκτός Ελλάδας σε ημιεπαγγελματικές κατηγορίες.

   Οι ομάδες της VolleyLeague δεν απορροφούν ή απορροφούν καθυστερημένα την παραγωγή αθλητών ώστε να τους δοθούν περισσότερα προπονητικά ερεθίσματα. Η ύπαρξη μίας ημιεπαγγελματικής κατηγορίας σε πανελλήνιο επίπεδο (τύπου PreLeague) θα έδινε διέξοδο σε πολλούς αθλητές και θα αποτελούσε ένα σκαλοπάτι στην αθλητική τους εξέλιξη.

     Ουσιαστικής σημασίας είναι να δημιουργηθεί ένα σύστημα που εκτός από την επιλογή και περιοδική προπόνηση ταλαντούχων αθλητών να εξασφαλίζει την εκπαιδευτική τους εξέλιξη και επαγγελματική καθιέρωση. Αυτή η διάσταση αφορά την κοινωνική προσφορά του υψηλού αθλητισμού. Στόχος δεν είναι μόνο η ανάδειξη ταλαντούχων αθλητών και η επαγγελματική αθλητική τους εξέλιξη αλλά και η παροχή εφοδίων, όπως  γνώσεις και δεξιότητες πανεπιστημιακού επιπέδου, που θα εξασφαλίσουν μία αυτόνομη κοινωνική παρουσία μετά τη λήξη της αθλητικής καριέρας (βλ. Dual career).

     Η Ελληνική πολιτεία έχει θεσπίσει ένα σύνολο κινήτρων ώστε να βοηθήσει τους νέους αθλητές να σπουδάσουν στα Ελληνικά Πανεπιστήμια. Τα κίνητρα απευθύνονται στους νεαρούς αθλητές μεσαίου επιπέδου (σωματειακός αθλητισμός) και στους αθλητές πολύ υψηλού επιπέδου (διακρίσεις σε παγκόσμιες και πανευρωπαϊκές διοργανώσεις). Η διάκριση σε Παγκόσμιες ή Πανευρωπαϊκές διοργανώσεις σε ένα ομαδικό άθλημα είναι οργανωτικά δυσκολότερη από ότι σε ένα ατομικό. Χρειάζεται πλειάδα ικανών αθλητών, συντονισμός για κοινή προπόνηση, δημιουργία και συνοχή ομάδας, απόκτηση παραστάσεων και κοινών εμπειριών, επιστημονική και προπονητική υποστήριξη για πολλούς αθλητές. Η γεωγραφική διασπορά των αθλητών και η προπόνησή τους, το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, στο σωματείο αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για τη δημιουργία ισχυρών αναπτυξιακών Εθνικών ομάδων και την παροχή υψηλού επιπέδου προπονητικού περιβάλλοντος και ερεθισμάτων στους ταλαντούχους αθλητές. Παράλληλα οι αθλητές υψηλού επιπέδου που έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν σε επαγγελματικό επίπεδο (Εθνικές ομάδες, επαγγελματικά πρωταθλήματα) δεν μπορούν να κάνουν πλήρη χρήση των εκπαιδευτικών προνομίων, λόγω έλλειψης χρόνου από την πρώιμη ένταξη στο επαγγελματικό επίπεδο, αλλά και της μετεφηβικής ανωριμότητας στην κρίσιμη ηλικία των 18-22 ετών.
    Τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιαστεί το φαινόμενο εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού (κυρίως από Η.Π.Α. και Μεγάλη Βρετανία) να δίνουν τη δυνατότητα δωρεάν φοίτησης σε υψηλού επιπέδου πανεπιστημιακά προγράμματα σε εξαιρετικά ταλαντούχους αθλητές. Φυσική συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι να υπάρχει φυγή των εξαιρετικά ικανών αθλητών και δυσκολία συμμετοχής τους στις εθνικές ομάδες ιδιαίτερα στα ομαδικά σπορ. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε αυτή την υπό διαμόρφωση κατάσταση ως Brain drain in sports ή muscle drain. Προφανώς υπάρχουν και άλλες αιτίες για αυτή τη φυγή, όπως η ποιότητα της παρεχόμενης πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και οι αθλητικές διευκολύνσεις στο νέο περιβάλλον. Το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο. Αθλητές και αθλήτριες που εκπαιδεύτηκαν σε ένα αθλητικό περιβάλλον έως την ηλικία των 18 ετών απομακρύνονται από αυτό για κάποια χρόνια (σπουδές στο εξωτερικό) ή για πάντα (καριέρα μετά τις σπουδές και μόνιμη διαμονή στο εξωτερικό).  
 
        Το αθλητικό Σωματείο είναι ο στυλοβάτης του μαζικού αλλά και του αγωνιστικού αθλητισμού. Είναι εξαιρετικά δύσκολο όμως να είναι και ο στυλοβάτης του αθλητισμού υψηλού επιπέδου. Η έλλειψη χώρων, χρόνου, υποδομών, εξοπλισμού,  σε ορισμένες περιπτώσεις επικαιροποιημένων γνώσεων καθώς και η γεωγραφική διασπορά του ποιοτικού έμψυχου υλικού στις αναπτυξιακές ηλικίες καθιστούν πολύ δύσκολη την εφαρμογή προπονητικών και υποστηρικτικών προγραμμάτων από τα αθλητικά σωματεία της χώρας για την βελτίωση και πρόοδο αθλητών μελλοντικού υψηλού επιπέδου.  Οι προηγμένες αθλητικά χώρες έχουν αντιμετωπίσει παρόμοια προβλήματα με τη δημιουργία, από τις Αθλητικές Ομοσπονδίες ή από τις Ολυμπιακές Επιτροπές, προπονητικών κέντρων στα οποία εντάσσονται όχι μόνο αθλητικά Σχολεία (Λύκεια) αλλά και υποστηρικτικοί μηχανισμοί που παρακολουθούν την εξέλιξη ενός αθλητή ακόμα και όταν είναι στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ακόμα και όταν βρίσκεται σε επαγγελματικά σωματεία.
 
     Κλείνοντας θα ήθελα να αναφερθώ στο σύστημα των κλιμακίων. Το σύστημα των κλιμακίων έδωσε πολλά όταν χρηματοδοτήθηκε επαρκώς και δίνει ακόμα παρά την έλλειψη πόρων και τις εμφανείς δυσλειτουργίες του. Όμως, η σημαντικότερη επιτυχία του συστήματος και του εμπνευστή του καθηγητή Ν. Μπεργελέ ήταν ότι έμαθε στους ανθρώπους του Βόλεϊ και των άλλων ομαδικών σπορ, σε καιρούς που κάτι τέτοιο δεν ήταν καθόλου αυτονόητο, ότι δεν αρκεί η συστηματική ατομική ή ομαδική προσπάθεια για πρόοδο αν αυτή δεν ενταχτεί σε ένα ευρύτερο δομημένο σύστημα παροχής γνώσης, πληροφόρησης, επικοινωνίας, συνεργασίας και (αυτό)αξιολόγησης. Για την αντικατάσταση του συστήματος των κλιμακίων δε χρειάζεται να στραφούμε  στο παρελθόν αλλά στο μέλλον. Το μέλλον δεν είναι να αναδιοργανώσουμε το σύστημα των κλιμακίων αλλά να δημιουργήσουμε αθλητικά κέντρα που θα περιλαμβάνουν και αθλητικά Λύκεια, όπου οι ταλαντούχοι αθλητές των ομαδικών αθλημάτων, εξασφαλίζοντας την εκπαιδευτική τους συνέχεια, θα έχουν περισσότερες ώρες κοινών προπονητικών παραστάσεων, ώστε να μπορούν να ανταγωνιστούν τους συναθλητές τους άλλων χωρών.
  
       Αν θέλουμε να έχουμε πλήρη εικόνα των προβλημάτων που υπάρχουν στην ανάπτυξη στο  ανδρικό βόλεϊ θα πρέπει να σταθούμε ισόρροπα στην ποσοτική και  ποιοτική τους διάσταση. Τα δύο σκέλη αντιμετωπίζονται με διαφορετικά μέτρα  και διαφορετικές ενέργειες, αλλά αλληλεπιδρούν σε τέτοιο βαθμό, που ακόμα και η πλήρης λύση μόνο τους ενός δε θα βελτιώσει την ουσιαστική εικόνα του αθλήματος.

       Στο πρώτο μέρος του άρθρου, με αφορμή την αναφορά στην «πολύπαθη ανάπτυξη του βόλεϊ» του Επίκουρου Καθηγητή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και εκλεκτού Δασκάλου κ. Θανάση Κασαμπαλή, καταγράφηκαν όσα έγιναν το χρονικό διάστημα 2012-2016 και οι διαφοροποιήσεις που υπήρξαν από την μέχρι τότε λειτουργία των κλιμακίων.
 
       Ανάπτυξη σύμφωνα με τον εύστοχο ορισμό του κ. Κασαμπαλή είναι η διαχείριση έμψυχου υλικού στις κρίσιμες αναπτυξιακές ηλικίες (εδώ). Στα αγόρια υπάρχουν δύο προβλήματα που πολλές φορές μπλέκονται και αλληλεπιδρούν: ο μικρός αριθμός αγοριών που ασχολούνται με το βόλεϊ (ποσοτικό πρόβλημα) και η ελλειμματική λειτουργία της πυραμίδας εξέλιξης και της προπονητικής διαδικασίας που ακολουθούν οι επίλεκτοι αθλητές στις ηλικίες ανάπτυξης (ποιοτικό πρόβλημα). 
       Εξετάζοντας το ποσοτικό σκέλος του προβλήματος, αποφεύγοντας τη συναισθηματική οπτική και αποδεχόμενοι την ορθολογική ματιά της οικονομικής επιστήμης, διαπιστώνεται ότι υπάρχει περιορισμένη ζήτηση της υπηρεσίας εκμάθησης βόλεϊ για αγόρια. Παράλληλα, υπάρχει περιορισμένος αριθμός σωματείων που έχουν τμήματα αγοριών (περιορισμένη προσφορά της υπηρεσίας εκμάθησης βόλεϊ) και που είναι διατεθειμένα να δημιουργήσουν μηχανισμούς ώστε να προσελκύσουν αγόρια στο Βόλεϊ. Αυτό, συμβαίνει φυσιολογικά. Οι λόγοι είναι:

1. Η προσέλευση των κοριτσιών είναι εύκολη. Υπάρχει υψηλή ζήτηση και υψηλή προσφορά της υπηρεσίας εκμάθησης βόλεϊ.  Δεν χρειάζεται διαφήμιση, υποστήριξη ή παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου. Η μεγάλη προσέλευση κοριτσιών εκτός από κοινωνική διείσδυση δημιουργεί έσοδα για τα σωματεία και οικονομική ευμάρεια, κυρίως, για όσα δεν έχουν αγωνιστικές υποχρεώσεις σε Εθνικά πρωταθλήματα.
2. Υπάρχει ανταγωνισμός από άλλα δημοφιλέστερα στα αγόρια ομαδικά σπορ.
3. Δεν υπάρχει θελκτικό επαγγελματικό περιβάλλον. Η υστέρηση του επαγγελματικού περιβάλλοντος στο εγχώριο βόλεϊ είναι παράγοντας που δεν διευκολύνει τη συστηματική ενασχόληση ενός αθλητικού ταλέντου.
4. Δεν υπάρχουν ορθολογικά κίνητρα για τα σωματεία. Γιατί να  πείσουν ένα ταλαντούχο αθλητή να ασχοληθεί με το βόλεϊ και να τον στηρίξουν αγωνιζόμενο όταν δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν; Γι’ αυτή την έλλειψη κινήτρων μπορείτε να δείτε το άρθρο «Ο θάνατος του εμποράκου».

 
        Αν θεωρείται ότι η ενασχόληση των αγοριών  με το βόλεϊ είναι μία επιθυμητή δραστηριότητα, δημοσίου αθλητικού συμφέροντος,  η οποία διατηρεί υψηλά επίπεδα εργασιακής απασχόλησης και επειδή είναι διαπιστωμένο ότι δε μπορεί να ανταγωνιστεί την προσέκλυση των αγοριών από τα ανταγωνιστικά σπορ, θα πρέπει να επιδοτηθεί. Τρόποι επιδότησης είναι οι φοροελαφρύνσεις ή οι χρηματικές συνεισφορές. Αν το μεταφέρουμε αυτό στην αθλητική πρακτική, θα μπορούσε μέτρα επιδότησης να είναι: η κατάργηση του παραβόλου για έκδοση δελτίου αγοριών, η επιδότηση κάθε ενεργού δελτίου αγοριού, η επιδότηση της πραγματοποίησης διοργανώσεων αγοριών (4 εναντίον 4, παμπαίδων), η χορήγηση χρημάτων για την πληρωμή των διαιτησιών στα αναπτυξιακά πρωταθλήματα αγοριών, η χορήγηση για το παράβολο της ετήσιας άδειας των προπονητών που εργάζονται αποκλειστικά για ανδρικές αναπτυξιακές ομάδες.
      Ταυτόχρονα, για να μπορέσει να ισορροπήσει το ισοζύγιο μεταξύ αγοριών-κοριτσιών στο βόλεϊ και να μεταβληθεί η σχέση 1 προς 12 στα νέα δελτία θα πρέπει να υπάρξουν και προστατευτικοί δασμοί  ώστε τα σωματεία να μην στρέφονται στην εύκολη δεξαμενή (κορίτσια), αλλά να αναπτύξουν δράσεις ώστε να προσελκύσουν αγόρια. Προστατευτικοί δασμοί θα μπορούσαν να είναι: η διαμόρφωση του παραβόλου έκδοσης αθλητικού δελτίου στα κορίτσια ώστε να καλυφθεί η απαλοιφή του από τα αγόρια, η διαμόρφωση του παραβόλου συμμετοχής για πάνω από μία ομάδα σε πρωταθλήματα ανάπτυξης ώστε να επιδοτηθούν τα ενεργά δελτία αγοριών, η διαμόρφωση της ετήσιας συνδρομής για προπονητές/τριες τμημάτων κοριτσιών, αν δε μπορεί ο σύνδεσμος προπονητών να απορροφήσει τη χορήγηση επιδότησης στο παράβολο ετήσιας άδειας προπονητών αγοριών.
 Παράλληλα για να μπορέσουν να δημιουργηθούν νέα σωματεία ή να αναπτυχθούν τμήματα αγοριών σε υπάρχοντα σωματεία χωρίς τον φόβο της αποψίλωσης του ταλαντούχου έμψυχου δυναμικού, θα πρέπει να περιοριστούν  σταδιακά, έως ότου πλήρως ελαχιστοποιηθούν, οι δυνατότητες μετεγγραφών μέχρι την ηλικία των 18 ετών. Έτσι ώστε, όλα τα σωματεία να υποχρεωθούν να δημιουργήσουν τμήματα ακαδημιών αγοριών με στόχο να συντηρήσουν τα αγωνιστικά αναπτυξιακά τμήματα τους.
 
       Δύο σημαντικές παράμετροι υπάρχουν σχετικά με την λήψη των μέτρων. Η αρχική παράμετρος είναι ότι τα προαναφερόμενα μέτρα (επιδοτήσεις, περιορισμός μετεγγραφών, προστατευτικοί δασμοί) θα πρέπει να έχουν συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα, καθορισμένο από την αρχή εφαρμογής του προγράμματος. Τυχόν άσκοπη παράτασή τους μετά το προσυμφωνημένο διάστημα οδηγεί, όπως και η μονιμοποίηση των  επιδοτήσεων σε προϊόντα ή υπηρεσίες, σε απώλεια ευημερίας (deadweight loss). Η δεύτερη παράμετρος είναι ότι τα μέτρα θα πρέπει να ληφθούν όλα μαζί χωρίς εξαιρέσεις. Το ελληνικό διαχειριστικό σύστημα, πολλές φορές, από ένα «πακέτο» προτεινόμενων μέτρων προχωράει στη λήψη όσων δεν είναι πιεστικά για τις κοινωνικές ομάδες που το στηρίζουν και στη συνέχεια αποδίδει την αποτυχία στο «πακέτο» των μέτρων, που όμως δίστασε να πάρει ολοκληρωμένα και όχι στη δική του ανεπάρκεια να αναγνωρίσει την πραγματικότητα πράττοντας το σωστό και όχι το αρεστό. Συνηθίζεται στη χώρα μας η διοικητική μυωπία και η υποτίμηση του μακροπρόθεσμου, η οποία είναι εύκολη και πολιτικά προσοδοφόρα.
 
     Βέβαια, ένα πρακτικό και πραγματικό πρόβλημα που υπάρχει στην εφαρμογή τέτοιων πολιτικών και στη λήψη παρόμοιων μέτρων είναι το πώς μπορούν να εφαρμοστούν μακροπρόθεσμοι σχεδιασμοί ανάπτυξης  και να τεθούν αντίστοιχοι στόχοι όταν οι πολιτικοί κύκλοι διαχείρισης των σχεδιασμών είναι χρονικά υποδεέστεροι;
         Μέτρα τέτοιου τύπου που αφορούν τη συντήρηση ενός μεγάλου μέρους του αθλήματος πρέπει να τίθενται στην επιλογή όσων θα τα στηρίξουν αν εφαρμοστούν, δηλ. των σωματείων. Θα πρέπει  όλοι να αναλογιστούν την εικόνα που θα έχει το σπορ αν τα αγόρια δεν παίζουν βόλεϊ και οδηγηθούμε αρχικά σε πλήρη «βετερανοποίηση» των κατηγοριών και στη συνέχεια σε περαιτέρω συρρίκνωση και τελικά  εξαφάνισή τους.
Στην εικόνα 1 παρουσιάζεται γράφημα από δεδομένα που συλλέχθηκαν από τους ιστότοπους των Ενώσεων Αθήνας & Ανατολικής Αττικής  (Ε.Σ.Π.Α.Α.Α.)* και Θεσσαλονίκης (Ε.ΠΕ.Σ.Θ.)* με το αριθμό των ομάδων που συμμετείχαν τις αγωνιστικές περιόδους 2015-16, 2016-17 και  2017-18 στα πρωταθλήματα παμπαίδων (U16, λείπουν τα δεδομένα από την φετινή αγωνιστική περίοδο), παίδων (U18), εφήβων (U21), παγκορασίδων (U15, λείπουν τα δεδομένα από την φετινή αγωνιστική περίοδο), κορασίδων (U17), νεανίδων (U20). Στα αγόρια ενώ η συνολική συμμετοχή είναι πολύ μικρή συγκριτικά με τα κορίτσια, σχεδόν όλα τα παιδιά που ξεκινούν από το πρωτάθλημα Παμπαίδων φτάνουν και αγωνίζονται ως την ηλικία των Εφήβων. Το φαινόμενο της εγκατάλειψης του αθλήματος είναι πολύ περιορισμένο, σχεδόν άνευ σημασίας. Στα κορίτσια ενώ είναι εντυπωσιακή η συμμετοχή στις ηλικίες μέχρι τα 16 έτη (σχεδόν 8 φορές μεγαλύτερη από τα αγόρια), είναι παράλληλα εμφανής η πολύ μεγάλη αθλητική εγκατάλειψη (αθλητική «θνησιμότητα») μετά την ηλικία των κορασίδων (στις Νεανίδες η συμμετοχή είναι μόνο 2-3 φορές μεγαλύτερη από την αντίστοιχη στους Εφήβους). Αυτό συμβαίνει ακόμα και τη φετινή χρονιά (2018) που οι ηλικίες των δύο φύλων εξισώθηκαν για να υπάρξει μεγαλύτερη συμμετοχή στα κορίτσια. Για το πρόβλημα της   πρόωρης αθλητικής εγκατάλειψης θα επανέλθουμε σε επόμενο άρθρο εφόσον γίνει εφικτό να συλλεχθούν στοιχεία για την τελευταία δεκαετία.

​              Με δύο λόγια, το βόλεϊ κινδυνεύει να γίνει αμιγώς γυναικείο σπορ, να είναι μαζικοποιημένο στην ηλικία των 10-16 ετών, ως απασχόληση και όχι ως άθλημα, χωρίς δυνατότητα να μετατρέψει την μαζική ενασχόληση σε αθλητική ποιότητα, γιατί οι διαθέσιμοι πόροι (ώρες γηπέδων, προπονητές, σχεδιασμοί πρωταθλημάτων) δαπανώνται σε μη αναπτυξιακούς σκοπούς (προπονητική απασχόληση και διοργάνωση αγώνων για αθλήτριες με περιορισμένο αγωνιστικό ορίζοντα).
            Σε μία τέτοια κατάσταση, από την οποία δεν απέχουμε πολύ, ακόμα και οι μαζικοποιημένοι χώροι του αθλήματος (ακαδημίες κοριτσιών, σχολές ενηλίκων beach volley) θα υποστούν απώλειες γιατί θα έχει αλλοιωθεί ο unisex χαρακτήρας του βόλεϊ. Είναι σημαντικό, προτού να είναι αργά, να προταθεί στα σωματεία ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων που θα οδηγήσουν στη δημιουργία νέων και στη συντήρηση των υφιστάμενων τμημάτων αγοριών.
 
           Το σκέλος του προβλήματος της ανάπτυξης στα αγόρια  που σχετίζεται με την πληρότητα της πυραμίδας εξέλιξης ενός αθλητή θα αναλυθεί στο επόμενο και τελευταίο μέρος του άρθρου.
 
*Η πληρότητα των πληροφοριών από τους ιστότοπους των Ενώσεων Αθήνας Ανατολικής Αττικής και Θεσσαλονίκης είναι εξαιρετική και αξίζουν συγχαρητήρια στους Ανθρώπους (παράγοντες & υπαλλήλους) των Ενώσεων.

Η αφορμή για τις σκέψεις που θα διαβάσει ο αναγνώστης δόθηκε από την αναφορά στην «πολύπαθη ανάπτυξη του βόλεϊ» του Επίκουρου Καθηγητή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και εκλεκτού Δασκάλου κ. Θανάση Κασαμπαλή. Με ανάρτησή του στα social media (εδώ), που αναδημοσιεύτηκε σε ειδησεογραφικούς ιστότοπους του αθλήματος (εδώ) έκανε ιστορική αναδρομή στην ιστορία των κλιμακίων και πρότεινε σειρά από μέτρα που θα βελτιώσουν την υπάρχουσα κατάσταση.
Η ιστορική αναδρομή του κ. Κασαμπαλή αποτελεί μία πρώτης τάξεως ευκαιρία να επισημανθούν αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με την ανάπτυξη και τη λειτουργία των κλιμακίων.
 
        Μετά από σχετική πρόταση, που έγινε, από κοινού με τον κ Τάκη Φλώρο, προς την Ε.Ο.ΠΕ. τον Ιούλιο 2013 (εδώ, σελ. 1-3) άλλαξε το όριο ηλικίας για την πρώτη επιλογή αθλητών/τριὠν για τις Εθνικές ομάδες. Σε πρώτη φάση το 2013 μετακινήθηκε κατά 1 έτος ώστε η 1η επιλογή να γίνεται στην ηλικία των 16 ετών (πριν γινόταν στα 17 έτη). Σε δεύτερη φάση το 2014 μετακινήθηκε το όριο ηλικίας κατά ακόμα 1 έτος. Έτσι η 1η επιλογή αυτή τη στιγμή γίνεται στην ηλικία των 15 ετών. Με αυτήν την αλλαγή δημιουργήθηκαν οι πρώτες Εθνικές ομάδες Παμπαίδων/Παγκορασίδων. Για να γίνει πιο κατανοητή  η αλλαγή ενώ μέχρι το 2012 η επιλογή γινόταν μεταξύ αθλητών αποφοίτων της Β’ τάξης, από το 2014 η επιλογή γίνεται σε αθλητές αποφοίτους της Γ’  τάξης Γυμνασίου (οι ηλικίες ισχύουν για τα αγόρια, για τα κορίτσια είναι ένα έτος μικρότερες). Με αυτό τον τρόπο ξεπεράστηκε το ζήτημα της καθυστερημένης επιλογής, ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που υπήρχαν στην προπονητική διαδικασία.
            Από την άλλη πλευρά, άμεση συνέπεια της αλλαγής των ηλικιών ήταν η ύπαρξη δυσκολίας στη μετακίνηση των αθλητών γιατί στην ηλικία των τάξεων Β’ & Γ’ Γυμνασίου είναι δύσκολο ένα παιδί να μετακινηθεί προς την έδρα της Περιφέρειας ή της Τοπικής Επιτροπής που εδρεύει το κλιμάκιο. Επιπλέον, η χρηματοδότηση για τη λειτουργία τέτοιων προγραμμάτων, λόγω έλλειψης πόρων, σταμάτησε σχεδόν εντελώς. Δεν υπήρχαν χρήματα όχι μόνο για να προσληφθούν προπονητές με αμοιβή αλλά υπήρχε και οικονομική δυσχέρεια να μετακινηθούν με μεγάλη συχνότητα οι εθελοντές προπονητές εντός της περιφέρειας ή της Τοπικής Ένωσης είτε για να πραγματοποιήσουν προπονήσεις, είτε για ανακάλυψη ταλέντων, είτε για παρακολούθηση αγώνων.
            Για να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω προβλήματα έγινε απαραίτητο να αλλάξει ο σχεδιασμός «κλιμάκιο στην έδρα κάθε περιφέρειας» και να υπάρξουν περισσότερες έδρες ανά περιφέρεια. Τα κλιμάκια έτσι από περιφερειακό χαρακτήρα που σωστά είχαν,  απέκτησαν, εξ ανάγκης, τοπικό χαρακτήρα. Αφού τα κλιμάκια έγιναν περισσότερα και δεν υπήρχε χρηματοδότηση για να μετακινηθούν οι προπονητές, χρειάζονταν περισσότεροι Περιφερειακοί Ομοσπονδιακοί Προπονητές, με ακτίνα δράσης όχι την περιφέρεια αλλά το νομό. Η επιλογή των ΠΟΠ ήταν δυσκολότερη γιατί έμπαιναν ισχυρά τοπικά συμφέροντα. Σε επίπεδο νομού είναι σαφές ότι ο (συνήθως) σωματειακός  προπονητής που επιλεγόταν ως ΠΟΠ/ΝΟΠ και είχε τη δυνατότητα επαφής με την κεντρική διαχείριση του προγράμματος και με τους ταλαντούχους αθλητές/τριες της περιοχής αποκτούσε, αν το επεδίωκε, πλεονεκτήματα σε σχέση με τους προπονητές των άλλων σωματείων. Είναι κοινό μυστικό ότι υπήρξαν και υπάρχουν προπονητές που «παραγοντίζουν» και εκμεταλλεύονται τη θέση του ΠΟΠ.
 
       Η επιλογή των ΠΟΠ είναι μία διαδικασία που προϋποθέτει  αξιοπιστία από όποιον την πραγματοποιεί. Οι προσωπικές συμπάθειες, η μη τήρηση των προθεσμιών και των διαδικασιών, οι «άνωθεν» εντολές και η αποδοχή τους, η υποστήριξη προσώπων με κριτήριο την προσωπική γνωριμία ή την  εντοπιότητα, αλλοιώνουν όχι μόνο τη διαδικασία αλλά και όλο το πρόγραμμα που οι επιλεγόμενοι πρέπει να στηρίξουν. Ως πρώτο βήμα για την αξιοπιστία της διαδικασίας επιλογής έγινε προσπάθεια να οριστούν προτεραιότητες στο καθηκοντολόγιο του ΠΟΠ για αγόρια και κορίτσια ώστε να γίνει ορατή η διαφοροποίηση στα επαγγελματικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχουν (εδώ, σελ. 3). Στην προσπάθεια να γίνει η επιλογή των ΠΟΠ με αξιοκρατικά κριτήρια κατατέθηκε, τον Ιούλιο 2013 προς την Ε.Ο.ΠΕ., πρόταση μοριοδότησης των τυπικών προσόντων των υποψήφιων ΠΟΠ και συγκρότηση, με θεσμικά κριτήρια, αρμόδιας επιτροπής (εδώ, σελ. 4-9).
           Οι αγκυλώσεις και οι παρεμβάσεις από τις τοπικές κοινωνίες του βόλεϊ και η μικρή προσέλευση εθελοντών προπονητών για τις θέσεις, έκαναν την επιλογή κάποιες φορές υποχρεωτική αφού υπήρχε ένας/μία υποψήφιος/α. Η μικρή προσέλευση οδήγησε στη δημιουργία ενός προγράμματος προπονητικής καθοδήγησης (εδώ) σε συνδυασμό με τα κλιμάκια. Ο στόχος του προγράμματος ήταν διττός: αφενός, η επέκταση του συστήματος ανακάλυψης, καταγραφής και προπόνησης των αθλητικών ταλέντων μέσω της λειτουργίας των τοπικών κλιμακίων και, αφετέρου, να υπάρξουν παροχές προς τους εθελοντές Π.Ο.Π. σε επίπεδο γνωστικό με τη δημιουργία μηχανισμού επιμόρφωσης και καθοδήγησης των επιλεγμένων προπονητών με την παροχή κατευθύνσεων και οδηγιών για τη λειτουργία των κλιμακίων.
Παράλληλα, η δημιουργία ηλεκτρονικού συστήματος υποβολής αιτήσεων και βιογραφικών (εδώ) απλοποίησε τις διαδικασίες αίτησης για τους ενδιαφερόμενους. Με αυτόν τον τρόπο θα μεγάλωνε ο αριθμός των ενδιαφερομένων, αφού η βελτίωση των επαγγελματικών δυνατοτήτων μέσα από ένα σύστημα επιμόρφωσης θα ήταν ικανοποιητικό κίνητρο για όποιον/α ενδιαφερόταν να βελτιώνεται.
 
         Οι ΠΟΠ που επιλέγονταν έπρεπε να δραστηριοποιηθούν σε κλιμάκια που είχαν διαφοροποιημένες τις προπονητικές προτεραιότητες σε σχέση με πριν την  αλλαγή των ορίων ηλικίας. Ένας αθλητής  Β’ & Γ’ τάξης Γυμνασίου κάνει λιγότερες εβδομαδιαίες προπονήσεις από κάποιον Α’ & Β’ τάξης Λυκείου. Στην πραγματικότητα η διαφοροποίηση της βιολογικής και αθλητικής ηλικίας των αθλουμένων στα κλιμάκια, οι σχεδόν ανύπαρκτες δυνατότητες αυτόνομης μετακίνησης, άρα και οι δυσκολίες συγκέντρωσης επίλεκτων αθλητών για προπόνηση οδήγησαν στην εξέλιξη του ρόλου των κλιμακίων σε κέντρα κύρια ανακάλυψης και καταγραφής και στη συνέχεια προπόνησης των αθλητικών ταλέντων.
Γι’ αυτό το λόγο  ήταν απαιτητό από τους επιλεγμένους ΠΟΠ αγοριών η αρχική δράση τους να είναι η ανακάλυψη αθλητικών ταλέντων από άλλα σπορ (εδώ, σελ.7,11). Στη συνέχεια δόθηκε έμφαση στη πραγματοποίηση αρχικών μετρήσεων (σωματικής διάπλασης και φυσικής κατάστασης) από τους ΠΟΠ, οι οποίες  επίσης υποβάλλονταν on line στους συντονιστές του προγράμματος (εδώ). Για τη ενίσχυση της αξιοπιστίας των μετρήσεων  ζητήθηκε από τους ΠΟΠ να πραγματοποιήσουν τις μετρήσεις σε συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο (ενός μηνός) και δόθηκαν οδηγίες (εδώ) που  στηρίχθηκαν στο πρόγραμμα «Ευ Ζην» του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου με το οποίο οι Καθηγητές Φυσικής Αγωγής είχαν αρκετή εμπειρία και εξοικείωση. Η καταχώριση των δεδομένων των μετρήσεων γινόταν on line (εδώ).

   Οι προπονήσεις που πραγματοποιούνταν, σε τοπικό επίπεδο, καταγράφονταν και υποβάλλονταν on line στους συντονιστές του προγράμματος (εδώ). Οι αρχικές μετρήσεις σε συνδυασμό με τις κατά τόπους επισκέψεις του υπευθύνου συντονιστή και τη διαβούλευση με τους ΠΟΠ έκαναν την τελική επιλογή για τη συμμετοχή στο διακλιμακιακό τουρνουά όσο πιο αξιοκρατική και αμερόληπτη γινόταν. Στη διάρκεια του διακλιμακιακού τουρνουά υπήρχαν νέες μετρήσεις  δεικτών σωματικής διάπλασης και φυσικής κατάστασης με ηλεκτρονικό εξοπλισμό από εξειδικευμένο συνεργάτη καθώς και αξιολόγηση των τεχνικών δεξιοτήτων των αθλητών κατά τη διάρκεια των αγώνων από ειδικό πρόγραμμα χωροχρονικής καταγραφής.
Η επιλογή των αθλητών που θα συγκροτούσαν σε πρώτη φάση την Εθνική ομάδα γινόταν με την ίδια σύσκεψη μεταξύ των Π.Ο.Π., των συντονιστών και των Ομοσπονδιακών προπονητών όπως την περιγράφει ο κ. Κασαμπαλής (εδώ, «Η διαδικασία έκλεινε… προόδου τους την επόμενη χρονιά»). Οι διαδικασίες της πρώτης επιλογής  παρέμειναν ομαδικές. Στη συνέχεια οι επιλογές πέρναγαν στην αρμοδιότητα του Ομοσπονδιακού προπονητή – υπεύθυνου της ομάδας.
 
        Παράλληλα υπήρχαν σε επίπεδο Περιφέρειας  6 προπονητικά κέντρα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Σουφλί, Κρήτη, Κεντρική Ελλάδα) με ήδη επιλεγμένους αθλητές (τάξεων Λυκείου) οι οποίοι αποτελούσαν τις προεθνικές ομάδες U18 & U20. Οι αθλητές αυτοί έκαναν μία προπόνηση την εβδομάδα και με on line φόρμα καταγραφής προπονήσεων (εδώ) γινόταν η υποβολή των προπονήσεων και η επικοινωνία των αρμόδιων προπονητών των Περιφερειακών Προπονητικών κέντρων με τους Ομοσπονδιακούς προπονητές καθ’ όλη τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου.
 
          Επιστρέφοντας στη λειτουργία των κλιμακίων,  είναι φανερό ότι, παρά το δραστικό περιορισμό της χρηματοδότησης, οι διαδικασίες που περιγράφονται από τον κ. Κασαμπαλή ακολουθήθηκαν εμπλουτισμένες με την τεχνολογία που έχει εξελιχτεί. Η καθοδήγηση και επιμόρφωση των ΠΟΠ γινόταν μέσω σύγχρονης και ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης (webinar και ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού), οι καρτέλες αντικαταστάθηκαν με ηλεκτρονικά αρχεία που συμπληρωνόντουσαν on line από τους ΠΟΠ. Όλα αυτά έχουν περιγραφεί στο http://www.sdrikos.com/blog, στο άρθρο με τίτλο «Επιστροφή στο μέλλον», όπως και στην εισήγηση στο 1ο Συνέδριο για την Πετοσφαίριση του Σ.Φ.Ε.Ε.Ο.Π. με τίτλο: «Διάρθρωση και προγραμματισμός τοπικών κλιμακίων και περιφερειακών προπονητικών κέντρων για την Πετοσφαίριση Ανδρών».
 
        Τα παραπάνω αποτελούν έναν απολογισμό όσων έγιναν τα προηγούμενα χρόνια (2012-2016) κάτω από δύσκολες οικονομικά συνθήκες. Τι θα πρέπει να γίνει στο μέλλον θα προταθεί στο δεύτερο και τρίτο μέρος του άρθρου που θα ακολουθήσουν.

​​​Line up & match up[1]
     Οι ομάδες, κατά βάση, προσπαθούν να παίζουν τις καλές (ισχυρές) τους περιστροφές περισσότερες φορές. Η παρατήρηση και καταγραφή των αρχικών παρατάξεων (line-up) από video ή φύλλο αγώνα, είναι εφικτή, είτε έχουν σερβίς είτε υποδοχή. Γνωρίζοντας σε ποιες περιστροφές ξεκινά, συνήθως, η αντίπαλη ομάδα σε κάθε σετ, μπορούν να υπολογισθούν ποια πιθανά match-ups είναι δυνατόν να δημιουργηθούν σε ένα σετ.
 
     Το πλεονέκτημα της ομάδας που έχει ισορροπία σε όλες τις περιστροφές στις 2 αλληλουχίες (υποδοχή-πάσα-επίθεση/σερβίς-μπλοκ-άμυνα-πάσα-αντεπίθεση) είναι σημαντικό, γιατί μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε περιστροφή ελέγχοντας έτσι το match–up με τον αντίπαλο ή αποφεύγοντας πιθανές τακτικές του αντιπάλου που προσπαθεί να «εγκλωβίσει» τις τακτικές της επιλογές.
 
    Η εκτίμηση για τις πιθανές αρχικές θέσεις του αντιπάλου, καθώς και τα πιθανά match-ups που απορρέουν από μια τέτοια διαδικασία, εξυπηρετούν και την ανάπτυξη ενός εικονικού αγώνα. Κάθε ομάδα μπορεί να ελέγξει σε ποια περιστροφή θα ξεκινήσει το σετ. Επομένως τα πιθανά match-ups είναι έξι, όσες και περιστροφές που μπορεί να ξεκινήσει η αντίπαλη ομάδα. Τοποθετώντας την απόδοση της ομάδας Α στην αλληλουχία 1 να «παίζει» με την απόδοση της ομάδας Β στην αλληλουχία 2, δίνεται η εικόνα όχι μόνο της συνολικής απόδοσης των ομάδων στις 2 αλληλουχίες, αλλά πιο εξειδικευμένα της απόδοσης τους ανά περιστροφή σε σχέση με την απόδοση του αντιπάλου.
 
   Είναι στο χέρι κάθε προπονητή να αξιολογήσει τη δυναμικότητα κάθε  περιστροφής για την ομάδα και την αντίπαλο της. Η αξιολόγηση αυτή μπορεί να γίνει είτε με την ύπαρξη  δεδομένων που προκύπτουν από καταγραφή, είτε χωρίς δεδομένα. Χωρίς ποσοτικά δεδομένα μπορεί να δοθεί σημασία σε επιμέρους στοιχεία του παιχνιδιού, όπως ποιος επιθετικός «πέφτει» στο καλό ή μέτριο μπλοκ των αντιπάλων, ποιος σερβίρει στις περιστροφές που ο μέτριος υποδοχέας είναι εκτεθειμένος, ποια υποδοχή θέλουμε να έχουμε στο καλό σέρβις του αντίπαλου κ.ά. Ακόμα και χωρίς ποσοτικά δεδομένα ο προπονητής μπορεί να αξιολογήσει το βαθμό δυσκολίας κάθε περιστροφής της ομάδας και της αντιπάλου ομάδας όταν σερβίρει και όταν υποδέχεται. Η κλίμακα αυτής της αξιολόγησης μπορεί να είναι 1-6 ή Α-ΣΤ (όπου 1 ή Α η καλύτερη περιστροφή και 6 ή ΣΤ η χειρότερη).  Έτσι ο προπονητής μπορεί να αποκτήσει άποψη για το ποιες περιστροφές συγκριτικά με τις υπόλοιπες είναι επικίνδυνες για την ομάδα του, σε ποιες μπορεί να περιμένει συγκομιδή πόντων, σε ποιες ο αντίπαλος χάνει το σερβίς κ.ά.
​
 
    Η εκτίμηση για τις πιθανές αρχικές θέσεις του αντιπάλου, καθώς και τα πιθανά match-ups που απορρέουν από μια τέτοια διαδικασία, εξυπηρετούν και την ανάπτυξη ενός εικονικού αγώνα. Κάθε ομάδα μπορεί να ελέγξει σε ποια περιστροφή θα ξεκινήσει το σετ. Επομένως τα πιθανά match-ups είναι έξι, όσες και περιστροφές που μπορεί να ξεκινήσει η αντίπαλη ομάδα. Τοποθετώντας την απόδοση της ομάδας Α στην αλληλουχία 1 να «παίζει» με την απόδοση της ομάδας Β στην αλληλουχία 2, δίνεται η εικόνα όχι μόνο της συνολικής απόδοσης των ομάδων στις 2 αλληλουχίες, αλλά πιο εξειδικευμένα της απόδοσης τους ανά περιστροφή σε σχέση με την απόδοση του αντιπάλου. Αυτή η εικονική ανάπτυξη του παιχνιδιού μπορεί να γίνει με απλή αντιπαράθεση των ποσοστών των δύο ομάδων και οπτική παρατήρηση ή με άλλες πολύπλοκες υπολογιστικές μεθόδους.
 
    Η ύπαρξη ποσοτικών δεδομένων δίνει τη δυνατότητα στον  προπονητή να εντοπίσει τις φάσεις που η ομάδα του έχει πλεονέκτημα ώστε να τις υποστηρίξει και αυτές  που έχει μειονέκτημα, ώστε να τις ξεπεράσει γρήγορα.
 
  Για να αποδοθεί η σημαντικότητα που επιβάλλεται στο ζήτημα των περιστροφών, παρουσιάζονται στους πίνακες 1 και 2, δυο διαφορετικές εκδοχές match-up των ομάδων Α και Β, με την Α ομάδα να κατέχει το δικαίωμα εκτέλεσης του σερβίς. Στον πίνακα 1, όπου και οι δύο ομάδες ξεκινούν στην ίδια περιστροφή 6, από τα προηγούμενα δεδομένα η Α ομάδα όταν εκτελούσε σερβίς κέρδιζε τον πόντο σε ποσοστό 45% των αγωνιστικών επεισοδίων, ενώ η Β ομάδα όταν υποδεχόταν το σερβίς κέρδιζε σε ποσοστό 74%. Αντίθετα στον πίνακα 2 η Α ομάδα εξακολουθεί να σερβίρει στην περιστροφή 6, ενώ η Β ομάδα ξεκινά να υποδέχεται το σερβίς στην περιστροφή 3. Σε αυτή την περίπτωση η Β ομάδα μειονεκτεί σε σχέση με το προηγούμενο match-up επειδή τώρα το ποσοστό επιτυχίας της περιορίζεται σε ποσοστό 55%. Αντίστοιχες διαφοροποιήσεις υπάρχουν σε όλα τα match-up του πίνακα 2.
 
    Αν θεωρηθεί, ως παραδοχή, ότι η απόδοση των ομάδων θα είναι σταθερή σε σχέση με τους αγώνες που αναλύθηκαν, τέτοιοι πίνακες συγκρίσεων, με ή χωρίς ποσοτικά δεδομένα, μπορούν να μας δώσουν πολύτιμα στοιχεία για την πιθανή εξέλιξη ενός αγώνα.


 

     Παρόμοια θέματα με έμφαση στην πρακτική εφαρμογή και τη μεταφορά στη προπονητική διαδικασία περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα του σεμιναρίου «Το βόλεϊ χωρίς μυστικά» που θα διοργανωθεί από την Sportsepilysis 1-3 Ιουλίου 2017.


[1] (Το κείμενο είναι επικαιροποιημένο απόσπασμα από το βιβλίο των Π. Κουντούρη – Σ.Δρίκου «Ανάλυση και ερμηνεία της Αγωνιστικής Απόδοσης στην Πετοσφαίριση»)

 Με την ευκαιρία και της τυπικής λήξης της συνεργασίας μου με την Ε.Ο.ΠΕ. στη θέση του Ομοσπονδιακού προπονητή της Εθνικής ομάδας Ανδρών θα ήθελα να ευχαριστήσω:

• Τους αθλητές: κκ. Κουρνέτα, Φιλίποφ, Προύσαλη, Στιβακτή, Τερζή, Αγγελόπουλο, Μαρούλη, Κουμεντάκη, Πρωτοψάλτη, Κοκκινάκη, Δαλακούρα Α., Φράγκο, Ρουμελιωτάκη, Πετρέα, Ανδρέαδη, Σμαραγδή, Σουλτανόπουλο, Πελεκούδα, Παπαγγελόπουλο, Τακουρίδη, Κανέλλο,  Παπαλεξίου, Αρμενάκη, Ζουπάνη, Τζούριτς, Τζιουμάκα, Παλέντζα, Ασπιώτη, Στεφάνου, Ταμπουρατζή, Εφραιμίδη Ν., Γκαρά, Ζήση και Παπαδημητρίου Αχ.
• τους αθλητές που δεν κλήθηκαν στην Εθνική ομάδα το χρονικό διάστημα 2014-16. Ελπίζω να είχα τη δυνατόν σωστή κρίση και να αδίκησα όσο το δυνατόν λιγότερους.
• τους αθλητές που θέλησα να καλέσω, αλλά προσωπικοί, οικογενειακοί ή επαγγελματικοί λόγοι τους, δε το επέτρεψαν.
• τους συνεργάτες μου: κκ. Φλώρο, Δεληκώστα, Ζαλμά, Γιαμακίδη, Αγγελόπουλο, Τζιουμάκα, Σομπόνη, Τσούκο, Δάνα, Γκιούρδα και Καλλιμάνη, 
• το φυσιοθεραπευτικό staff: κκ. Ναβροζίδη, Ν.& Γ.Παπαγεωργίου. 
• το ιατρικό staff: τον Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Χαντέ και τους  ιατρούς κκ. Λιάντση & Βενουζίου. 
• τους φροντιστές: κκ. Μπουγά, Θ. & Φ. Οσμανλάρι.
• τον πρόεδρο κ. Μαυρομάτη και τα μέλη του  Δ.Σ. της Ε.Ο.ΠΕ. περιόδου 2012-2016.
• τον πρόεδρο της προσωρινής διοίκησης και νυν πρόεδρο κ. Καραμπέτσο.
• τους κκ. Μανωλόπουλο, Χατζηπαναγιώτου, Πέτκο, Στουραΐτη και Π. Μπακοδήμο για τη συμπαράστασή τους.
• τον Αλέκο Λεώνη για τη συνεργασία.
• τον Π.Α.Σ.Α.Π., τον Βασίλη Μηνούδη, τον Θεόκλητο Καρυπίδη, τον Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Γαργαλιάνο για τη βοήθεια τους.
• τους δημοσιογράφους γραφείου τύπου Ε.Ο.ΠΕ.: κ. Τυχάλα & κα. Ροντογιάννη.
• τους εκπροσώπους του Αθλητικού (γραπτού και ηλεκτρονικού) τύπου για την προβολή της προσπάθειάς μας.

        
     Παράλληλα μου δίνεται η ευκαιρία να επισημάνω ότι Ομοσπονδιακός προπονητής είναι σημαντικός τίτλος για τους ανθρώπους ενός αθλήματος και όποιος τον φέρει οφείλει να τον τιμά. Δεν αφορά μόνο την υστεροφημία, παρότι είναι απόλυτο δικαίωμα του καθενός. Αφορά, κυρίως, στο αν ο θεσμός και το αξίωμα αυτό θα συνεχίσουν να έχουν στη συνείδηση των ανθρώπων του αθλήματος την σημασία που οφείλουν να έχουν. Ελπίζω σε αυτές τις απαιτήσεις να ανταποκρίθηκα.

       Τέλος, η ιδιότητα της «αποθηκευτικής» λειτουργίας του γραπτού λόγου με οδήγησε να δημοσιοποιήσω τις ετήσιες απολογιστικές εκθέσεις και τις κατά καιρούς προτάσεις μου προς την Ομοσπονδία σε όλο το διάστημα της παραμονής μου στη θέση του Ομοσπονδιακού προπονητή. Πιστεύω ότι έτσι θα συμβάλλω όχι μόνο στην καταγραφή των γεγονότων αλλά και στην πρόοδο, αποτελώντας,  τα κείμενα, ένα σημείο ελέγχου, διασταύρωσης ή αντιπαράθεσης δεδομένων. 

Τα κείμενα χωρίζονται σε τέσσερις τομείς:

• Ετήσιες απολογιστικές εκθέσεις 
  • 2012 (Αφορά έκθεση προς την Επιτροπή Εθνικών ομάδων για τη λειτουργία των Εθνικών ομάδων Ανδρών όλων των ηλικιών)
  • 2013 α & β (αφορούν την Εθνική ομάδα U19 γεν. >1-1-1995, έχουν αφαιρεθεί τμήματα των εκθέσεων που αναφέρονται σε ατομική αξιολόγηση ανήλικων, τότε, αθλητών)
  • 2014 (έχουν αφαιρεθεί ευχαριστήρια προς παράγοντες & συνεργάτες)
  • 2015
  • 2016 (έχουν αφαιρεθεί ευχαριστήρια προς παράγοντες & συνεργάτες)
• Προτάσεις για την ανάπτυξη
  • Προτάσεις βελτίωσης  αναπτυξιακού προγράμματος 2013
  • Προτάσεις για διάρθρωση ηλικιών αναπτυξιακών πρωταθλημάτων 2013
  • Πρόγραμμα mentoring 2014α & β
  • Αρχές προγράμματος & δεοντολογίας για πρόγραμμα προπονητικής καθοδήγησης 2015 (Ο Σ.Ε.Γ.Α.Σ. πραγματοποίησε το 2017 αντίστοιχο πρόγραμμα, εδώ & εδώ).
  • Προτάσεις για διάρθρωση ηλικιών αναπτυξιακών πρωταθλημάτων 2016
• Προτάσεις για τον αγωνιστικό σχεδιασμό
  • 2015
  • 2016α & β
  • Συμμετοχή σε WL 2017
• Θέματα αθλητών
  • ​Απουσίες από Εθνική Ανδρών 2015
  • Επιστολή προς Δ.Σ. Ε.Ο.Π.Ε. σχετικά με την κλήση από Εθνική ομάδα Beach Volley.​

*Τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν (λατινική παροιμία).

Από τις πιο σημαντικές στιγμές της λειτουργίας ενός ομαδικού αθλήματος είναι η ώρα της διεθνούς εκπροσώπησης. Οι αθλητές και οι αθλήτριες που αποτελούν την Εθνική ομάδα εκπροσωπούν όλους τους ανθρώπους που αθλητικά, παραγοντικά, επιστημονικά, ηθικά, οικονομικά εμπλέκονται με το συγκεκριμένο άθλημα. Ατυχώς όμως οι εκπρόσωποι του υψηλού αθλητισμού στην Ελλάδα δεν ψηφίζουν. Πολλοί από αυτούς, -ες δεν αγωνίζονται σε Σωματεία της χώρας, αλλά στο εξωτερικό. Οι φωνές τους δεν ακούγονται πουθενά, οι συνθήκες προπόνησης δε γίνονται γνωστές, η αναζήτηση λύσεων «εκ των έσω», οι στερήσεις και η χρηματοδότηση στην οποία υποβάλλονται για να στηρίξουν την διεθνή εκπροσώπηση της χώρας είναι στη γνώση μόνο των ιδίων. Παράλληλα η έλλειψη εκπροσώπησης κάνει τις Εθνικές ομάδες προσιτό στόχο για περιστολή δαπανών, ειδικά όταν αναζητούνται προσχηματικές, εύκολες λύσεις για σύνθετα προβλήματα.
 
Η Εθνική ομάδα Ανδρών  χρονικά βρίσκεται στο τέλος της προετοιμασίας της για τα προκριματικά του Euro 2017 που θα διεξαχθούν στην Κοζάνη (16-18/9) και στην Αμβέρσα (23-26/9). Τα όποια προβλήματα μπορούν να υπάρξουν σε μία αθλητική προετοιμασία, μικρά ή μεγάλα, χρειάζονται καθημερινή διαχείριση, προσπάθεια, διοικητική στήριξη και παρουσία. Προβλήματα που δεν αντιμετωπίζονται αποπροσανατολίζουν από τους στόχους της προπόνησης. ​Από την έναρξη της προετοιμασίας η Ε.Ο.Π.Ε. βρισκόταν σε έντονη προεκλογική διαδικασία. Τώρα βρίσκεται σε αντίστοιχα έντονη μετεκλογική, αλλά και πιθανά, εκ νέου, προεκλογική διαδικασία. Οι εκλογές που έγιναν στις 3/9 μοιάζουν «ως μη γενόμενες». Η παράταση της ιδιότυπης ακυβερνησίας σε συνέχεια  της ιδιότυπης "υπηρεσιακής" διακυβέρνησης θα διογκώσει και άλλο τα προβλήματα. Η τακτική Πόντιου Πιλάτου δεν ταιριάζει σε μία Εθνική προσπάθεια. Η δημιουργία μίας ποιοτικής ομάδας σε ένα άθλημα όπως το βόλεϊ, απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες σε βάθος χρόνου που υπερβαίνει μία διοικητική θητεία.

Αν δεν υπάρξουν τώρα αρωγοί στην προσπάθεια των αθλητών θα χαθεί, από παραλείψεις που ήταν εύκολο προβλεφθούν, η ευκαιρία να πάρει μία ανάσα επιτυχίας το άθλημα. 
Αν εγκαταλειφθεί αυτή την κρίσιμη ώρα η προσπάθεια, στο πλαίσιο της ταύτισης της με διοικητικές επιλογές ή στο πλαίσιο μίας μηδενικής επανεκκίνησης,  υπάρχει κίνδυνος μαζί με το νερό της λεκάνης να πεταχτεί και το μωρό.

Το ενδιαφέρον τόσων ανθρώπων να ασχοληθούν με τα κοινά του αθλήματος έρχεται σε απόλυτη αντιδιαστολή με τις συνθήκες που λειτουργεί αυτή τη στιγμή η Εθνική ομάδα Ανδρών. Η συμπαράσταση ή παρουσία λίγων ήταν εξαίρεση στη γενική στάση.
Οι αθλητές της Εθνικής ομάδας είναι εκπρόσωποι όλων των ανθρώπων που ασχολούνται με το άθλημα στη χώρα. Ας μην τους κάνουμε να αισθάνονται μόνο εκπρόσωποι του εαυτού τους. 
​
Ζητώ από όλους τους ενδιαφερόμενους να αφήσουν προς στιγμή στην άκρη τις διαφωνίες και τις προσδοκίες τους  και να στηρίξουν διοικητικά, ηθικά και  κυρίως υλικά την προσπάθεια. 

​      Η συζήτηση για τον ιδανικό αριθμό ομάδων στη Volley League είναι στο ενδιαφέρον των ανθρώπων του αθλήματος εδώ και αρκετό καιρό. Πολλές φορές διεξάγεται με όρους του παιδικού παιχνιδιού της «κολοκυθιάς». «Γιατί δώδεκα ομάδες και όχι δέκα, γιατί δέκα και όχι δεκατέσσερις». Όλοι οι προτείνοντες έχουν βέβαια τα επιχειρήματά τους. Εστιάζουν τον συλλογισμό τους συνήθως σε ένα-δύο ισχυρά επιχειρήματα αποκλείοντας άλλα που  όμως είναι βάσιμα και πειστικά. Με αυτή τη μέθοδο προτείνουν την αντίστοιχη λύση που οδηγεί σε κάποιο συγκεκριμένο αριθμό ομάδων. Όμως κάθε σύνθετο πρόβλημα, όπως αυτό, δεν έχει φανερές και εύκολες λύσεις. Τα πολύπλοκα θέματα απαιτούν εντατική επεξεργασία. Εμπνεύσεις της στιγμής και καλές προθέσεις δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη μελέτη των συνθηκών και το σχεδιασμό των ενεργειών.
       
       Η εύρεση του ιδανικού αριθμού των ομάδων που θα πρέπει να αποτελούν μία λίγκα έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών επιστημονικών δημοσιεύσεων, κυρίως για το ποδόσφαιρο (ενδεικτικά εδώ, εδώ, & εδώ). Η δημιουργία εργαλείων για τον υπολογισμό του optimum αριθμού ομάδων με βάση μία σειρά από σημαντικές μεταβλητές έχει γίνει επίσης αντικείμενο επιστημονικής έρευνας (ενδεικτικά εδώ). Με βάση τα παραπάνω θα επιχειρηθεί η ανάδειξη κάποιων, ίσως, αθέατων πλευρών του ζητήματος.

      Αρχικά, υπάρχουν δύο (2) τύποι επαγγελματικών λιγκών που οργανώνουν αντίστοιχα πρωταθλήματα: Μονοπωλιακές κλειστές λίγκες (ITA Α1, KOR, JPN) στις οποίες δεν εισέρχονται νέες ομάδες και ελεύθερης πρόσβασης λίγκες όπου εισέρχονται νέες και αποχωρούν άλλες ομάδες με αθλητικά (GRE Α1, GER, POL, RUS Α1 & Α2, ΙΤΑ Α2) ή και άλλα κριτήρια (FRA Α1 & Α2). Η ελληνική Volley League ανήκει στη κατηγορία των πρωταθλημάτων ελεύθερης πρόσβασης όπου οι ομάδες εναλλάσσονται με αγωνιστικά κριτήρια, αφού κληθούν να εκπληρώσουν και κάποια minimum, σχετικά εύκολα, κριτήρια συμμετοχής.

           Από οικονομική θεώρηση, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ομάδες διαχειρίζονται τα έσοδα της λίγκας. Είναι εύλογη η διαπίστωση πώς η διανομή των συνολικών εσόδων μεταξύ των ομάδων αποτελεί κίνητρο για μείωση του αριθμού τους. Λιγότερες ομάδες σημαίνει περισσότερα χρήματα ανά ομάδα, αν τα έσοδα θεωρηθούν σταθερά.

           Επιπλέον, σε ένα πρωτάθλημα τρία (3) κριτήρια είναι σημαντικά για τον καθορισμό του αριθμού των ομάδων. Ο πληθυσμός της χώρας (μέγεθος αγοράς), η δημοφιλία του αθλήματος (πόσοι ενδιαφέρονται για το βόλεϊ, έτσι ώστε να πάνε στο γήπεδο ή να δουν τους αγώνες στη συνδρομητική τηλεόραση) και η ποιότητα  του πρωταθλήματος.

            Πρώτον, τα δεδομένα για το κριτήριο του πληθυσμού είναι εύκολα γνωστά. Δεύτερον, δεν συμβαίνει το ίδιο για δεδομένα για το κριτήριο της δημοφιλίας του αθλήματος. Η μετρήσιμη δημοφιλία είναι ένα  σχεδόν άγνωστο μέγεθος για όλα τα αθλήματα στην χώρα μας. Η εκτίμησή της βασίζεται σε παρωχημένα εργαλεία όπως ο αριθμός των σελίδων στις αθλητικές εφημερίδες ή η αίσθηση που αποκομίζουμε από το διαστρωματοποιημένο κοινωνικό μας δίκτυο. Οι δημοσιοποιημένες μετρήσεις είναι ελάχιστες και όχι πάντα επικαιροποιημένες, οι αθλητικές Ομοσπονδίες και οι επαγγελματικές λίγκες συνήθως φυλάνε ως «κόρη οφθαλμού»  στοιχεία που ίσως έχουν (αριθμός ενεργών δελτίων, αριθμός αγώνων σε όλες τις διοργανώσεις, χορηγικά προγράμματα), τα κανάλια της συνδρομητικής τηλεόρασης δεν δημοσιοποιούν τα στοιχεία τηλεθέασης για τους αγώνες που μεταδίδουν, η διαδικτυακή επισκεψιμότητα στους ιστότοπους που κάνουν live streaming ή ασχολούνται αποκλειστικά με ένα άθλημα επίσης δεν είναι γνωστή. Συνεπώς, το σημαντικό στοιχείο της δημοφιλίας του σπορ πρέπει αρχικά να το μετρηθεί αξιόπιστα και στη συνέχεια να ληφθεί υπόψη στους υπολογισμούς.

            Τρίτον, η ποιότητα του πρωταθλήματος καθορίζεται από τον αριθμό των αγώνων, τον αριθμό των ταλαντούχων αθλητών που συμμετέχουν, το ποσοστό νίκης των ομάδων και τέλος την αγωνιστική ισορροπία.
     Ο αριθμός των αγώνων με την προσθήκη των play-offs είναι ικανοποιητικός. Η επιλογή κατάλληλου συστήματος αγώνων δίνει τη δυνατότητα να αυξάνεται ο αριθμός των ενδιαφερόντων αγώνων. Η επιλογή ενός συστήματος αγώνων είναι σωστό να είναι αποτέλεσμα μετρήσεων και προτάσεων από εξειδικευμένους φορείς. Για κάθε ανώτερη θέση της βαθμολογίας (κανονική περίοδος & τελική κατάταξη) είναι θεμιτό να υπάρχουν αυξημένα προνόμια σε σχέση με την αμέσως κατώτερή της.

      Ο αριθμός των ταλαντούχων αθλητών, λαμβάνοντας υπόψη την  ελεύθερη διακίνηση των αθλητών στις χώρες της Ε.Ε., σχετίζεται περισσότερο με την οικονομική δυνατότητα και φερεγγυότητα των ομάδων παρά με την αθλητική  παραγωγή ταλέντων της χώρας. Θα πρέπει όμως να υπάρχει μέριμνα ώστε οι νέοι ταλαντούχοι αθλητές να έχουν προτεραιότητα πρόσβασης στην επαγγελματική λίγκα, έτσι ώστε να ανανεώνεται το έμψυχο δυναμικό της. Αν υποτεθεί συγκεκριμένος και σταθερός αριθμός αθλητικών ταλέντων, ο μέσος όρος ποιότητας των αγώνων θα είναι υψηλότερος με μικρότερο αριθμό ομάδων, λόγω της μικρότερης διασποράς τους.

          Το συνολικό ποσοστό νίκης των ομάδων είναι ίσο με το ½ του αριθμού των ομάδων. Επομένως όσο μειώνονται οι ομάδες, μειώνεται και το συνολικό ποσοστό νικών. Το σύστημα του υποβιβασμού των αγωνιστικά ασθενέστερων ομάδων, που ισχύει σε όλα τα ελεύθερης πρόσβασης ευρωπαϊκά πρωταθλήματα,  ενισχύει την ποιότητα ενός πρωταθλήματος γιατί οι φίλαθλοι-οπαδοί προτιμούν να παρακολουθούν ομάδες που νικούν. Από την άλλη μεριά όμως, οι φίλαθλοι μίας ομάδας δεν είναι ευχαριστημένοι αν η ομάδα τους δεν παίζει πια στην ανώτερη λίγκα. Όταν μία ομάδα υποβιβάζεται από τη Volley League, μειώνεται ή χάνεται το ενδιαφέρον των οπαδών της ή των φιλάθλων – κατοίκων της περιοχής για το άθλημα. Η γεωγραφική διασπορά των ομάδων της Volley League είναι ικανοποιητική, θα μπορούσε, όμως, να γίνει μεγαλύτερη. Στα πέντε (5) τελευταία πρωταθλήματα (2011-16) εκπροσωπούνται στο πρωτάθλημα των 12 ομάδων σταθερά 7 ή 8 πόλεις (περιοχές). Εκπροσώπηση 9-10 πόλεων (περιοχών) είναι εφικτή και θα μπορούσε να τεθεί ως στόχος.
 
        Για την εκτίμηση της αγωνιστικής ισορροπίας ενός πρωταθλήματος έχουν αναπτυχθεί εξειδικευμένοι δείκτες μέτρησης (ενδεικτικά εδώ & εδώ). Είναι εφικτό, όμως, να αξιολογηθεί για τη Volley League σε τρία βασικά επίπεδα: Σε επίπεδο αγώνα (αριθμός αμφίρροπων αγώνων, αριθμός αδιάφορων αγώνων). Για το βόλεϊ τα αποτελέσματα ανά σετ αποτελούν ακόμα πιο αξιόπιστη παράμετρο. Είναι χρήσιμο να καταμετράται ο αριθμός των αμφίρροπων (τελική διαφορά πόντων 2-3) και των αδιάφορων σετ (τελική διαφορά πάνω από 6 πόντους) στο πρωτάθλημα. Το επόμενο επίπεδο ερμηνείας της αγωνιστικής ισορροπίας  είναι εντός της αγωνιστικής περιόδου. Ορίζεται από τις εναλλαγές που έχουμε στην 1η ή σε άλλες σημαντικές θέσεις (υποβιβασμός, έξοδος στην Ευρώπη). Τελευταίο επίπεδο είναι η εναλλαγή των πρωταθλητριών ομάδων (πόσες ομάδες έχουν πάρει το πρωτάθλημα).

      Στα καθ’ ημάς, στη Volley League οι παράγοντες, οι φίλαθλοι, οι προπονητές και οι αθλητές έχουν κατακτήσει τη βασική προϋπόθεση για τη βελτίωση του αθλητικού προϊόντος: επιδιώκουν ένα ισορροπημένο πρωτάθλημα με υψηλό βαθμό αβεβαιότητας για κάθε αναμέτρηση. Η αναβάθμιση της ποιότητας τους πρωταθλήματος είναι  το ζητούμενο. Η εύρεση του ιδανικού αριθμού ομάδων για τη Volley League είναι ο μηχανισμός. Η διατήρηση ή  αύξηση του αριθμού των ομάδων ανταποκρίνεται σε κάποια κριτήρια, η μείωση σε κάποια άλλα.
​
       Συμπερασματικά, για να οριστεί ο ιδανικός αριθμός των ομάδων θα πρέπει αρχικά να καταγραφούν, αξιοποιηθούν και αναλυθούν τα μετρήσιμα στοιχεία, στη συνέχεια να ληφθούν υπόψη όλοι οι παράγοντες που αναλύθηκαν, να σταθμιστούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της κάθε αριθμητικής επιλογής και, τέλος, να συνδεθεί η επιλογή με συμπληρωματική επιλογή για την Α2 κατηγορία. Η κατεύθυνση θα πρέπει να είναι όχι μόνο στον ορισμό της ποσότητας αλλά και στην επέκταση των κριτηρίων και διαδικασιών για την αναγνώριση των ιδιοτήτων της ταυτότητας των ομάδων. Έτσι η αναζήτηση θα αφορά όχι μόνο πόσες, αλλά κυρίως ποιες ομάδες. Τότε το παιχνίδι της «κολοκυθιάς» θα είναι δύσκολο να παιχθεί.